There’s no such thing as a Prime Directive in the Culture. Er is geen geld, mensen hoeven niet dood te gaan, technology is sufficiently advanced dat het net zo goed allemaal magie zou kunnen zijn — en ze zijn niet vies van inmenging in andermans zaken.

Het is logisch dat het dan ook wel eens mis moet gaan, als ze maatschappijen gaan proberen veranderen. De Chelgrians stammen van predatoren af, hebben een enorm strikt kastensysteem, en het loopt verkeerd af. Culture (of Special Circumstances, wellicht) zorgt ervoor dat een egalitaire leider verkozen wordt en dat de wetten veranderd worden, maar van het één komt het ander, en voor ge het weet, zijn een goeie vijf miljard Chelgrianen dood.

Het verhaal wordt voornamelijk verteld vanuit het standpunt van twee van die Chelgrianen. De componist Ziller woont in zelfgekozen ballingschap op de orbital Masaq’, waar hij binnenkort zijn laatste werk zal dirigeren, bij het licht van een ster die in de Culture-Idiraanse oorlog nova gemaakt werd. Quilan is een totaal getraumatiseerde ex-soldaat en ex-monnik, die er op het eerste gezicht op uitgestuurd werd om Ziller ervan te overtuigen terug te keren naar zijn thuiswereld.

Ziller weigert pertinent Quilan te ontmoeten, en met de tijd krijgt Quilan stukken geheugen terug, en komt hij te weten wat hij eigenlijk komt doen.

Weinig of geen mensen, in dit boek: twee Chelgrians, een Homomdan, en vooral de Mind van Masaq’ — op die Mind na een soort extern perspectief op Culture dus. En bij herlezing verrassend veel introspectie ook. Quilan ziet geen reden om te leven zonder zijn vrouw, die in de oorlog omkwam. En Masaq’ leeft ook met zijn eigen demonen uit het verleden.

Een boek dat al zijn tijd neemt, en dat Iain M. Banksgewijs pas op het einde helemaal in de plooi valt. Fijn.

[van op Boeggn]