In user interfaces is een affordance een ding dat u de mogelijkheid geeft om iets te doen. Da’s heel vaag van definitie, maar in de praktijk is het snel duidelijk: een knop nodigt uit om er op te duwen, niet om er aan te draaien. Een draaiknop zegt u “hier kan aan gedraaid worden”. Een schuifregelaar laat meteen zijn manier van werken raden.

Bij onderstaande stukken (fysieke) interface van Dieter Rams moet er niet enorm lang nagedacht worden wat elk ding zou doen:

Tegenvoorbeelden zijn legio. Mijn persoonlijke favoriet (of net niet, dus) zijn lichtschakelaars die gewoon lijken, maar die tegelijkertijd ook dimschakelaars worden als ge er langer op blijft duwen.

En deze, bijvoorbeeld, courtesy of Luke Wroblewski:

…en dan zijn er ook nog de anti-affordances: dingen die u doen denken dat iets een bepaalde functie heeft, maar waar dat absoluut niet het geval is.

Ik kwam er onlangs in Brussel-Noord eentje tegen dat voer is voor in een presentatie van een consultant in user interfaces.

In alle stations van het land staan dergelijke vuilbakken:

Mooi, daar niet van. Een vuilbakrek met vier vuilbakken erin, voor glas, papier, PMD en restafval. Elke vuilbak heeft een andere kleur (ik vermoed dat er geen standaardkleur is voor alles, PMD is vertrouwd blauw, maar papier is niet oranje en bij ons is groen voor GFT en is rest geel, maar alla). Op de rand van elke vuilbak staat duidelijk wat er in moet, in Vlaanderen in het Nederlands, in Brussel in het Frans en in het Nederlands, en in de rest van het land heb ik ze nog niet gezien, maar als we België mogen vetrouwen zal het wel in Frans zijn in Luik, en in het Duits en Frans in Eupen.

In Brussel doen ze er wel iets bij dat ze in Vlaanderen (voor zover ik al gezien heb) niet doen: er staat aan de twee kanten van elke vuilbak een icoontje met wat er in moet: een glazen fles voor Glas, een krant en een envelop voor Papier, een blikje en een PET-fles voor PMD, een appel en assorted crap voor Restafval.

En wat denkt de m/v in de straat dan? Juist: affordance! Hier kan ik iets mee doen!

Het logische gevolg is dus dit, dat ik in Brussel-Noord zag: tiens, dat ziet er asbakgrootte uit, het zit in de buurt van een vuilbak, à la bonne heure!

Jawel, alle acht de icoontjes worden gebruikt als uitduwplaats voor cigaretten. En ge ziet zo de cognitieve dissonantie: zes van de acht icoontjes zijn ongeveer even veel gebruikt, alleen bij papier (brandbaar!) maken mensen zich wat meer de bedenking dat dit misschien toch geen goed idee is:

Fantastisch, vind ik dat.