Alexandro Jodorowsky (scenario) & José Ladrönn (tekeningen)
Les Humanoïdes Associés
1 – Les quatre John Difool (2008, 66 blz.); 2 – Louz de Garra (2011, 50 blz.); 3 – Gorgo-le-sale (2014, 49 blz.)

Jodorowsky vond bij nader inzien zijn oorspronkelijk einde voor de hele Incal-dinges (“oef het was maar een droom”) niét zo goed, en besloot dan maar een ander einde te brouwen.

Op het einde van zijn leven had Moebius geen goesting meer om te tekenen voor Jodorowsky. Hij heeft één boek gemaakt van Après L’Incal, en dan was het genoeg geweest. Knip en plak een stuk interview daarover:

« Q : Il s’est passé huit ans entre la publication du tome 1 de Après l’Incal avec Mœbius et celle de ce premier tome de Final Incal. Vous paraissait-il important d’apporter certaines modifications, et si oui lesquelles ? S’agit-il d’ailleurs d’un complément ou… d’un recommencement ?
R : Ce n’est pas du tout un complément, moi comme écrivain dans Après l’Incal de Mœbius, je me suis trompé. Je ne sais pas quelle idiote de mouche m’a piqué pour décider que toute l’histoire de L’Incal n’était qu’un rêve. Idée extrêmement facile. Après une cure en mangeant des noix de coco chez les indiens d’Amazonie, j’ai récupéré mon intelligence chamanique. Les sages rats à huit pattes que j’ai vus dans mes délires m’ont prié de recommencer l’histoire. Moebius, gentiment fâché avec moi, a décidé de ne pas me suivre dans cette voie “schizophrénomystique”, j’ai dû attendre huit ans pour trouver un artiste à la hauteur de la nouvelle version. Le rêve s’est transformé en plusieurs mondes parallèles. »

Jaja, Jodorowsky bleef Jodorowsky. De mens was in de 80 en nog altijd even zot.

Hij heeft uiteindelijk in José Ladrönn een ongelooflijk goeie vervanger gevonden. Nee serieus: de tekeningen in deze drie boeken zijn echt fantastisch. Béter dan wat Moebius op het einde maakte, vind ik, en dat zegt bijzonder veel.

Ik wou dat ik hetzelfde kon zeggen van het — wat daar moet voor doorgaan — verhaal. Pijnlijk heel erg slecht. Pijnlijk ongrappig, pijnlijk onorigineel  (héél goed gekeken naar Druuna, om maar iets te zeggen), pijnlijk bordkarton, pijnlijk onlogisch, pijnlijk, pijnlijk, pijnlijk.

Ook heel oneven: het begint degelijk, neemt dan een irritante slapstick-draai, en verdrinkt uiteindelijk in de ene na de andere belachelijk iritante deus ex machina.

Ik zou bijna elke pagina in groot formaat aan mijn muur hangen, maar ik kan niemand deze zooi aanraden.