Ik dacht, ik probeer eens op te schrijven hoe een stamboom te beginnen opslaan in een genealogiepogramma.  Ik gebruik tegenwoordig Gramps, een gratis en open source programma dat beschikbaar is voor Linux, Mac en PC.

Er is een versie 4.x, maar ik blijf vooralsnog bij versie 3.x: de stap van 3 naar 4 voegt (voorlopig) geen features toe, het heeft vooral met achterliggend architectuur te maken.

Ik ga ervan uit dat Gramps is geïnstalleerd geraakt, en dat de interface in het Nederlands staat (er zijn een hele resem talen, ze kunnen bij het installeren gekozen worden en achteraf ook nog veranderd worden). En ik neem voor het gemak de gegevens die ik in Genealogie: hoe eraan te beginnen vond om te demonstreren.

Start Gramps op. Je krijgt een venster waarin je een lijst van stambomen ziet (bij mij staan er twee in, bij u zal dat normaal gezien leeg zijn). Klik op “Nieuw” om een nieuwe stamboom aan te maken. Geef hem een naam en klik dan op “Laad stamboom” om hem op te laden.

Het resultaat is een leeg scherm, met bovenaan een functiebalk en links de hoofdonderdelen van de toepassing. Een genealogieprogramma is in de grond een veredelde database, met lange lijsten van dingen, die met elkaar verbonden zijn: een lijst met personen, een lijs van gebeurtenissen verbonden aan één of meer personen, families die bestaan uit één of meer personen, plaatsen, bronvermeldingen die aan gebeurtenissen gekoppeld kunnen zijn, bronnen waarin bronvermeldingen zitten, etc.

De hoofdonderdelen van Gramps in die balk links verwijzen dan ook vaak naar die lijsten:

• Gramplets: een soort home page waar je allerlei widgets kan zetten (niet van aantrekken, nu niet belangrijk)
• Personen: de lijst van alle personen
• Relaties: een scherm waar voor een geslecteerde persoon alle onmiddellijke relaties getoond worden (ouders, partners, kinderen, broers/zussen). Een groot gemak om door een stamboom te navigeren.
• Families: de lijst van alle families (een familie is gedefinieerd als twee partners en hun kinderen)
• Voorouders: een manier om grafisch te navigeren door de stamboom
• Gebeurtenissen: de lijst van alle gebeurtenissen, los van de personen of de families
• Locaties: de lijst van alle plaatsen
• Geografisch scherm: een kaart, waarop allerlei getoond kan worden
• Bronnen: de lijst van alle bronnen. Ik vind: alle gegevens in een stamboom moeten een bron hebben, anders kan iemand die de gegevens leest niet weten hoe “waar” ze zijn. Als de bron voor een geboortedatum “Burgerlijke Stand Aalter” is, is dat iets anders dan als de bron “Brief nonkel Julien aan tante Martha” is, of als de bron “Interview met tante Martha, maar ze had al een beetje teveel gedronken” is, of als het helemaal niets is. Dat laatste is het allerslechtste, vind ik.
• Citaten: de lijst van details in bronnen. Een “citaat” is wat je gebruikt als bronvermelding bij een gebeurtenis, en het hangt er een beetje van af hoe je de dingen zelf organiseert wat je in bronnen steekt en wat je in citaten steekt. Ik neem als bron bijvoorbeeld “Burgerlijke Stand Aalter”, en dan als citaat bijvoorbeeld “BS/G 1855 nr. 56, Geb. Martha Van Achternamen” om één geboortakte aan te geven.
• Bibliotheken: de lijst van “opslagplaatsen” (virtueel of niet) van bronnen.
• Media: afbeeldingen en andere
• Opmerkingen: de lijst van alle opmerkingen (dat kunnen zowel gebeurtenisopmerkingen zijn als bronteksten als allerlei)

…maar goed. De beste manier om de dingen te leren, is er gewoon aan te beginnen, dus bij deze: alsof ik dit onderzoek in het echt zou opslaan in Gramps.

 

Ik vertrek van mijn grootvader, Arthur Firmin Louis Waegenaer. Daarvan weet ik van persoonlijke kennis dat hij geboren is in 1907 in Wetteren. Klik op “Toevoegen…” in de functiebalk bovenaan om een nieuwe persoon toe te voegen.

Vul de voornamen in het veld “Voornaam” in, en de achternaam in het veld “Achternaam”; selecteer “mannelijk” in het veld “Geslacht”:

Er zijn nog een hele reeks andere velden die kunnen ingevuld worden, en die hier niet nodig zijn: met de muis over het veld gaan, geeft een tooltip die uitlegt wat en hoe. Het veld net vóór “Waegenaer” bijvoorbeeld, is er voor voorvoegsels die niet in de sorteervolgorde moeten — in Nederland dingen als “van de”. Je kan ook echt ingewikkelde namen opslaan, met stukken die van de vader komen en stukken van de moeder, en plaatsnamen en pseudoniemen en titels en roepnamen en allerlei, maar da’s hier dus niet aan de orde.

Volgende stap: een gebeurtenis bijmaken voor de geboorte. Klik op de “+”-knop in de tab “Gebeurtenissen”: standaard krijg je nu een venster waarin je een nieuwe gebeurtenis van het type “Geboorte” kan maken (“Gebeurtenistype” in de tab “Algemeen” staat op “Geboorte”).

Vul in het veld “Datum” de datum in. Dat kan op verschillende manieren: “7 april 1907” is mogelijk, “7 apr 1907” ook, of “7/4/1907”, of “1907-04-07”. Je kan ook data bij benadering invullen: “april 1907” of gewoon “1907” kan, maar ook “rond april 1907”, “voor maart 1907”, “na feb 1907”, “tussen feb 1907 en apr 1907”. Oh, en het kan ook in een hele reeks andere kalenders ook, naast de gregoriaanse: juliaans, hebreeuws, Franse revolutie, islamitisch, …

De plaats komt uit een lijst van locaties. Telkens er iets uit een lijst kan gehaald worden, geeft Gramps de keuze tussen “nieuw aanmaken” () en “bestaande kiezen” (). In dit geval hebben we nog geen enkele locatie aangemaakt, dus wordt het “nieuw aanmaken”. Klik op het “+”-icoon en maak een nieuwe locatie aan. De locatienaam is hoe de plaats in lijsten verschijnt — ik neem “Wetteren”, het had ook kunnen “Wetteren (B)” kunnen zijn, of “Wetteren, België” of iets dergelijks. Voor de leutigheid (en omdat het dan proper op een kaart kan getoond worden), vul ik ook de breedte- en lengtegraden in (via bijvoorbeeld alhier gemakkelijk te vinden). In de “Locatie”-tab staat dan de rest van de gegevens van de plaats:

(En ja, dat worden nogal wat vensters boven elkaar. ‘t Is azo en niet anders. :)).

Klik op “OK” om de locatie aan te maken en te selecteren voor de geboorte-gebeurtenis, en dat ziet er dan zo uit:

Onderaan staat “Gedeelde informatie”, en bovenaan staat “Verwijzingsinformatie”. Dat klinkt misschien vreemd, maar ‘t is niet zo ingewikkeld. Dit is de gebeurtenis “geboorte van Arthur Waegenaer”, waar de persoon Arthur Waegenaer de “voornaamste rol” heeft (als “de persoon die geboren wordt”). Maar voor diezelfde gebeurtenis zou een andere persoon bijvoorbeeld de rol van “getuige” kunnen hebben: dan maak je geen nieuwe gebeurtenis aan, maar verbind je de tweede persoon aan de bestaande gebeurtenis.

Niet dat het nu al aan de orde is, maar gewoon ter informatie, en omdat het meer zal voorkomen, dat er zo’n waarschuwingsteken in het scherm staat: als ik twee personen aan deze gebeurtenissen gekoppeld heb, kan ik de gebeurtenis wijzigen zowel vanaf persoon A als vanaf persoon B, maar de informatie in “Gedeelde informatie” zal bij allebei de personen gewijzigd worden. Kwestie van er uw hoofd wat bij te houden, soms.

Nu heb ik dus een gebeurtenis gemaakt, maar ik moet ook nog aangeven waar ik die informatie gehaald heb. In dit geval was het persoonlijke kennis. Dat is, net zoals officiële documenten en interviews, een bron zoals een ander, ha!

Klik op de tab “Broncitaten” en dan op de “+”-knop om een broncitaat toe te voegen. Dit is een beetje een speciale situatie (eigen kennis, niet gepubliceerd, geen interview, ik ga zometeen in meer detail gaan, als we een eerste “echte” bron gebruiken), maar bon, het ziet er bij mij zo uit:

Klik OK om de bron en het citaat toe te voegen, klik OK om de gebeurtenis te bewaren, en voilà, dat ziet er dan zo uit:

Op dezelfde manier voeg ik een “overlijden“-gebeurtenis toe:

En nu ik hier toch ben, ga ik een foto toevoegen. Klik op “Galerij”, klik op het “+”-icoontje, en selecteer een afbeelding. Gramps gaat geen afbeeldingen verplaatsen, dus voor uw eigen gemak: zet alle te gebruiken foto’s ergens bij elkaar. Bij mij is dat in een “genealogie”-folder, met daarin een onderverdeling tussen “bronnen” en afbeeldingen”.

Selecteer een foto, en je krijgt een scherm waarin je de foto kan bewerken:

Alhoewel, “bewerken” is veel gezegd: je kan in het onderdeel “Gedeelde informatie” een omschrijving geven, een datum ingeven, een bron, en opmerkingen. En dan kan je het “niet-gedeelde informatie”-stuk bovenaan aangeven “Oppervlakte waar naar verwezen wordt”. Dat is in dit geval niet van toepassing, maar het zorgt ervoor dat je een groepsfoto maar één keer moet opladen, dat je die dan aan verschillende mensen kan koppelen, en er telkens een rechthoekje op kan tekenen om aan te duiden wie wie is.

Klik op OK tot je terug bij het personenscherm bent, en klik dan in de linkerbalk op “Relaties”: ik vind dat het meest handige scherm om gegevens te verwerken, met een duidelijk overzicht van een persoon en knoppen om onmiddellijk ouders en partners en kinderen en zo toe te voegen:

 

…en dan nu, naar de bronnen!

Ik was gaan kijken in de burgerlijke stand van Wetteren, of de geboortedatum en -plaats wel degelijk juist was. Dat was het geval, en dus kan ik die bron nu toevoegen aan de geboorte-gebeurtenis.

Klik op het “wijzigen”-icoontje naast de naam van Arthur Waegenaer, en dubbelklik op de geboorte-gebeurtenis. Klik op de tab “Broncitaten”, en voeg een nieuwe bron toe. Hoe je het precies doet, is volledig vrij, maar het belangrijkste is om consistent te blijven. Ik doe het zo:

• Gedeelde bron informatie:
  • Titel: Burgerlijke Stand Wetteren
  • Auteur: (leeg)
  • Afkorting: BS Wetteren
• Citaatinformatie:
  • Datum: 13 april 1907 (=de datum waarop de akte geschreven werd)
  • Volume/Pagina: BS/G 1907 nr. 147, Geb. Arthur Firmin Louis Waegenaer (=burgerlijke stand / geboorten, jaar, nummer van akte, korte omschrijving)
  • Zekerheid: (in dit geval) Zeer hoog

Omdat ik een afbeelding heb van de akte, voeg ik die meteen toe, in de tab “Galerij” van de Citaatinformatie. Als de tekst van de akte echt moeilijk te lezen zou zijn, probeer ik zoveel mogelijk te ontcijferen, en voeg ik dat toe in de tab “Opmerkingen”.

…en nu kan het snel gaan: de rest van de gegevens die ik in die ene geboorteakte vond, kan ik toevoegen met precies dezelfde citaatinformatie.

Op het Relatiescherm voor Arthur Waegenaer, klik “Toeveogen” in de functiebalk bovenaan. Je krijgt een venster war vader en moeder kunnen toegevoegd worden (of eventueel gekozen, als ze al vroeger ingevoegd zouden geweest zijn):

De werkwijze is precies dezelfde als vroeger: klik op “+” naast “Vader” om een vader toe te voegen, vul de naam in, en voeg gebeurtenissen en locaties toe, met telkens dezelfde citaatverwijzing als daarnet. Je kan een bestaand citaat kiezen door op de knop voor “een bestaande bron of citaat toevoegen” te klikken in plaats van op de “+”-knop in de “Broncitaten”-tab; dan krijg je een lijst te zien:

…maar wat ook kan, is een bestaand citaat slepen naar het klembord, en dan van daaruit terug te slepen naar de “Broncitaten”-tab wanneer dat nodig is. Het klembord breng je met het menu Bewerken > Klembord (of Ctrl-B op PC, Cmd-B op Mac) tevoorschijn, en dat kan je dan naast het hoofdvenster plaatsen om vaak gebruikte dingen in over en weer te slepen.

Als ik alles ingevuld heb dat ik weet van vader en moeder, ziet het relatiescherm er zo uit:

Een rapport over Arthur Waegenaer ((menu Verslagen > Tekstverslagen > Volledig persoonsverslag) ziet er nu zo uit:

Als ik klik op Lodewijk Jozef Waegenaer en ik maak een familierapport (menu Verslagen > Tekstverslagen > Familiepagina), dan ziet dat er zo uit:

Alles heeft een bron, alles is natrekbaar: een gemak.

De volgende stap die ik deed was naar de burgerlijke stand van Kaprijke kijken. Da’s één bron bij, en een reeks bijkomende gegevens: exacte geboortedatum en -plaats van Lodewijk Jozef, naam en adres en beroep en bijbenaderinggeboortedatum en -plaats van zijn ouders. Dat geeft dan dit op het relatiescherm:

Nog een stap verder met de gegevens van de geboorteakte van Eduardus Waegenaer in Zelzate, en de stamboom ziet er nu zo uit:

Nog een stapje verder, met de huwelijksakte van Joannes Ludovicus Waegenaer en Julianna Charlotte Bufkens, is dat al dit geworden:

De volgende stap was de overlijdensakte van Joannes Ludovicus Waegenaer, en dan het doopregister van Stekene. Resultaat:

…en dat is dat. Met een beetje oefening gaat het bijna even snel om het in te voeren als om het op te zoeken, en dan is het resultaat van pakweg anderhalf uur werk: 19 personen ingevoerd, zes families, 41 gebeurtenissen, acht locaties, vijf bronnen met in totaal acht citaten, en negen afbeeldingen.

En allemaal proper gedocumenteerd, en allemaal klaar om verder te onderzoeken of om te publiceren in pakweg een website.

Via het menu Verslagen > Webpaginas > Narrated-webstek geeft dat dit als resultaat. Voor de beginpersoon, mijn grootvader, geeft dat een pagina als deze (en ja, al die stijlen zijn aanpasbaar, natuurlijk):

Een groot gemak, zo’n programma.