Tijdens de Gentse Feesten bracht vzw cirQ tien dagen lang het sociaal-artistiek project Batacratie. Batacratie was een experiment in extreme democratie, en zou naar de verkiezingen gaan: de Gemeenteraad in Gent, en de Provincie in heel Vlaanderen. Na rijp beraad hebben we beslist dat toch niet te doen.
CirQ heeft een lange traditie van innovatieve en uitdagende projecten tijdens de Gentse Feesten. Zo was Batahlan in 2016 opgebouwd rond het thema vluchtelingen, en Datakamp in 2017 ging over privacy in een digitale wereld.
In 2018 lag het voor de hand om rond het thema ‘Verkiezingen’ te werken. Voor Batacratie vertrokken we van een aantal observaties:
- Er moet iets beter bestaan dan partijpolitiek: niemand kan het 100% eens zijn met één partij. Bovendien werken partijen in de gemeenteraad vaak gewoon meerderheid tegen oppositie.
- Er is steeds meer vraag naar burgerparticipatie: mensen zijn eigenlijk echt wel geïnteresseerd in politiek, en één keer om de zes jaar een paar bolletjes kleuren is niet genoeg.
- De ene kant van het politieke spectrum zegt dat ze weten wat de “gewone Vlaming” denkt, de andere kant organiseert bevragingen en enquêtes en burgerplatforms.
- We zien overal burgerpartijen en -groeperingen opstaan. Een aantal daarvan zijn nauwelijks verholen één-standpunt-lijsten die vaak niet meer doen dan tégen iets opkomen.
We besloten “iets met extreme democratie” te doen: wat als we (echt) naar de verkiezingen zouden gaan, en dan in de gemeenteraad zélf geen enkele opinie zouden hebben maar álles zouden laten beslissen door onze leden?
Extreme democratie in de praktijk
We hadden contacten met experten en spraken met politici en professoren. Toen we wat verder doordachten kwamen we twee grote problemen tegen.
Om te beginnen: de meerderheid heeft niet altijd gelijk. Neem de Brexit, iets dat enorme gevolgen voor de toekomst heeft. Is het wel eerlijk dat die er vooral gekomen is door de stem van oudere mensen (die die toekomst niet meer zo lang gaan meemaken)? Of kijk naar de aanleg van een park in een willekeurige wijk: hebben de bewoners in de buurt van dat park niet méér te zeggen dan mensen die op 10 kilometer afstand wonen?
We dachten voor Batacratie daarom aan meervoudig stemrecht: geef voor sommige domeinen sommige mensen meer stemgewicht.
Een tweede duidelijk gevaar is populisme: mensen zijn emotioneel, egoïstisch, laten zich snel meeslepen door slogans op Facebook en Twitter. Politici spreken in ongenuanceerde slogans, en dat werkt. Maar de meeste (politieke) problemen zijn niet zwart-wit te benaderen. Er zijn altijd kosten en baten, er moeten altijd keuzes gemaakt worden, en vaak kan niet iedereen tevreden gesteld worden.
Batacratie stelde voor om elk probleem in bevattelijke taal uit te leggen, vóór er gestemd zou worden. Wij zijn er van overtuigd dat als mensen een probleem begrijpen in al zijn facetten, ze ook genuanceerder gaan denken en dus stemmen. Daarom zouden we ook hier het stemgewicht aanpassen: als je minimaal geïnteresseerd bent in het probleem, als je méér dan enkel de vraag maar ook de uitleg gelezen hebt, krijg je meer stemgewicht.
Batacratie op de Gentse Feesten
Tijdens de Gentse feesten brachten we onze Batacratie naar het publiek. Het waren 10 politiek interessante dagen.
Ruim 35.000 bezoekers deden mee aan het experiment, en over partijgrenzen heen werd duidelijk dat politiek leeft bij jong en oud. Dat het huidige systeem van democratische vertegenwoordiging in vraag wordt gesteld. Dat de goesting bij veel mensen leeft om meer betrokken te zijn. Dat ook kinderen enthousiast zijn over inspraak en participatie. Dat ons stemrecht naar waarde wordt geschat. Dat de burger beseft dat het belangrijk is om goed geïnformeerd te zijn. Dat de discussie werd opengetrokken omtrent het algemeen enkelvoudig stemrecht versus een gewogen stemgewicht naargelang thema en persoonlijk profiel. Dat beroepspolitici door ons experiment hun eigen functioneren kritisch gingen bekijken.
We verzamelden handtekeningen genoeg om voor de gemeenteraad op te komen in Gent, en konden in alle Vlaamse provincies een provincieraadslijst indienen. We spraken met verrassend veel mensen die geïnteresseerd waren om mee te werken, zelfs om op een lijst te staan. Het was duidelijk dat we een gevoelige snaar raakten.
Toch niet naar de verkiezingen
We denken dat Batacratie een waardevolle aanzet is om een aantal problemen op te lossen. Maar toch gaan we er niet mee naar de verkiezingen.
We hopen dat andere lijsten of partijen iets met onze ideeën doen, want we blijven er onverkort achter staan. Maar Batacratie staat of valt met het engagement van de initiatiefnemers, en als we al onze beloften waar willen maken, moeten we er meer werk in steken dan we in de praktijk kunnen.
We kunnen er veel meer over zeggen, maar het komt er gewoon op neer: als het is om het half te doen, en één keer te stunten maar het daarna te zien verwateren, doen we het liever niet.
Het te belangrijk om er (op dié manier) de zot mee uit te hangen.
En wat nu?
We hebben veel geleerd. Niet in het minst dat je niet aan partijpolitiek hoeft te doen om op het debat te wegen. CirQ moet doen waar het goed in is: kietelen, prikkelen, lastige vragen stellen, schenen schoppen, subversief blijven. Batacratie is op zich geen burgerinitiatief, maar het zal burgers tot initiatief inspireren.
De vele kandidaat-batacraten die intekenden op onze lijsten roepen we op om zich te organiseren. Blijf aan politiek doen. Met oog voor nuance. Van onderuit.
Ja, je kan!
Fotoots: Annelies Vanhove
Reacties
Eén reactie op “Batacratie gaat niet naar de verkiezingen”
Ik vind extreme democratie op zich een interessante gedachte, maar volgens mij zijn er in de praktijk toch nog wel enkele bezwaren naast de 2 die je zelf opwerpt. Ik vermoed dat jullie her ook wel overn nagedacht hebben, maar ik wil het toch even kwijt…
– Krijg je op die manier de facto geen bestuur van een intellectuele, goed geïnformeerde, geëngageerde en lichtjes paternalistische elite? Als je kijkt naar hoe weinig mensen bij verkiezingen effectief weten voor welke ideeën ze stemmen of die het allemaal niks kan schelen, bereik je dan extreme democratie met dit systeem? Ik kan me moeilijk inbeelden dat de gemiddelde OCMW trekker/migrant/puber/bejaarde/… ooit deel gaat nemen aan zoiets.
– Ik woon in Antwerpen, en de burgerplatformen voor van alles en nog wat rijzen als paddenstoelen uit de grond. Die pretenderen allemaal dat ze de stem van de burger vertolken en op het beleid willen wegen, maar eigenlijk bedienen ze zich even goed van populisme om mensen voor ‘de goede zaak’ te ronselen. Daar komt dan nog bij dat de onderwerpen die de interesse wekken van een grote groep mensen per definitie populistisch zijn. Dat in bevattelijke taal uitleggen gebeurt al. Kijk bvb naar ‘Ringland’ in Antwerpen. Massa’s info, folders, websites met tekenfilmpjes en alles. Maar uiteindelijk halen ze stemmen met iets waar geen zinnig mens ooit tegen kan zijn: ‘Leg een dak op de autostrade zodat de vieze auto’s verstopt zijn’, en daar liefst nog aan toevoegen dat het in het belang is van ons aller kindertjes helpt de zaak ook altijd vooruit. Ik vind nergens info over waarom je dat NIET zou doen, terwijl ik wel wat redenen kan verzinnen, maar die zijn een stuk minder sexy (ééntje als voorbeeld: Tegen dat het hele project af is, rijden we allemaal elektrisch. Dan is er dus geen vervuiling en lawaai meer en valt de hoofdreden voor dat dak weg). Hoe kun je dat soort inspraakmomenten ooit neutraal en niet tendentieus krijgen? Er is toch altijd ergens een belang dat als drijvende kracht dient? En voor elke bevraging, lanceert een andere belangengroep een tegengestelde bevraging. Kakofonie gegarandeerd.
– Je gaat bij elke beleidskeuze rekening moeten houden met de betaalbaarheid. En dat uitleggen en regelen is droge, boekhoudkundige kost die voor handenvol nieuwe keuzes zorgt en die met zoveel andere domeinen samen hangen. Hoe regel je dat? Bvb: Iedereen een basisinkomen is een fantastisch plan! Iedereen voor! Ha ja, maar dat kost ontzettend veel geld. Waar haal je dat vandaan? Scholen afschaffen krijg je niet goedgekeurd. Geen militaire uitgaven meer doen gegarandeerd wel. Maar wat doe je dan met ons engagement aan de NAVO? Enzovoort.
– Gewogen stemmen: Als je aan de eigenaars die langs een provinciale steenweg wonen meer stemmen geeft bij de vraag of ze allemaal een meter voortuin willen afstaan om een fietspad aan te leggen, komt dat fietspad er gegarandeerd nooit. NIMBY loert altijd om de hoek, en dan spreken we nog niet over de bouw van pakweg een gevangenis, een windmolen, een spoorlijn of een vliegveld. Of het verminderen van ambtenarenpensioenen of inkorten van schoolvakanties.
– Het duurt nu al eeuwen om iets gerealiseerd te krijgen. Gaat dat niet nog langer duren? Nu is er al zoveel inspraak dat de meeste projecten al achterhaald zijn nog voor ze gerealiseerd zijn. In een steeds sneller evoluerende wereld is dat nu al een gigantisch probleem.
– Je haalt zelf de Brexit aan als voorbeeld. De verkiezing van Trump is een ander voorbeeld. Eigenlijk zijn dat extreem democratische beslissingen geweest. Ik zie niet goed hoe dat anders uitgedraaid zou zijn met dit systeem. Zelfs niet als je Trump zou vervangen door elk van zijn individuele beleidskeuzes.