We hadden het er vanavond over aan tafel. (’t Is te zeggen: ik begon er aan tafel over te zagen en een aantal andere mensen aan tafel knikten beleefd tot ik stopte met ranten.) Maar ’t is toch wel waar dat het godgeklaagd is.

Als Sammy Mahdi “Collectieve regularisatie is geen rechtvaardige oplossing” schrijft, dan klinkt dat op het eerste gezicht logisch.

Een groep mensen die de spelregels breekt, die naar hier gekomen zijn maar uiteindelijk nul op het rekest gekregen hebben en dus niet meer in België mogen zijn, die moeten nu niet afkomen met “ik ga niet meer eten tot ik wél nog in België mag blijven”. Als dát zou werken, dan moeten we geen regels meer maken, is het hek van de dam: dan zitten we in het Europa van het verleden, het Europa van de open grenzen. En we weten allemaal waar dát toe leidt: tegen pakweg 2031 zal 70% van bijvoorbeeld Antwerpen bestaan uit niet-Belgen. En voor ge het weet wordt ons land (ik laat in het midden of het tegen dan nog België is dan wel de Republiek Vlaanderen) geleid door een Marokkaan of een Turk of… een neger!

Er is wel een redelijk vreemde gedachtenkronkel bij Sammy Mahdi. Want het gaat hier dus om mensen die uitgeprocedeerd zijn, ’t is te zeggen, die alles al geprobeerd en gedaan hebben, en die in laatste instantie volledig geweigerd zijn. En toch schrijft Mahdi “Ik herhaal nogmaals dat zij een aanvraag kunnen doen, en dat we die zullen bekijken”.

Tiens. Ze hebben alle regels gevolgd, maar hij gaat ze tóch nog een kans geven? Twee mogelijkheden:

• Ofwel weet hij nu al dat welk gesprek er ook is, het antwoord noodzakelijkerwijs altijd hetzelfde zal moéten blijven, namelijk neen. En dan is het een cynisch lege geste.
• Ofwel zijn die mensen uitgeprocedeerd maar misschien ook niet, want er blijft een kans dat ze geregulariseerd kunnen worden.

Volgens Frank Vandenbroucke zou het de tweede optie zijn: “Voor een ontknoping moeten mensen over hun individuele zaak een open gesprek aangaan. Bij 60 procent van de aanvragen voor regularisatie is het antwoord positief.”

Wacht wacht.

Mensen zijn totaal uitgeprocedeerd. Er is geen enkele wettelijke mogelijkheid meer om verder te gaan, ze worden stante pede uit het land gezet — maar als ze een “open gesprek aangaan” dan is er 60% kans dat ze alsnog geregulariseerd worden?

Wil dat niet vooral zeggen dat er iets serieus mis is met het hele proces?

Vanmorgen stond er een opinieartikel van Henri Heimans in De Morgen, die zelf betrokken was bij de collectieve regularisatie van Verhofstadt I. Ik heb het toen niet allemaal zo hard van dichtbij gevolgd, en ik geef toe dat ik ook de indruk had dat die collectieve regularisatie gewoon wou zeggen “Iedereen die hier nu illegaal is, die is met één pennentrek bij dezen legaal. Welkom in België!” Dat is uiteraard ook hoe zo ongeveer alle partijen in Vlaanderen het aan de man brengen. Van Vlaams Belang en N-VA kan ik dat begrijpen, want donkerbruin gonna donkerbruin, maar dat CD&V en Vooruit en Groen dat doen, gaat er bij mij niet in.

Het is ronduit wraakroepend dat een Meyrem Almaci bijvoorbeeld poneert dat er “geen sprake kan zijn van een collectieve regularisatie. De dossiers moeten individueel beoordeeld worden.”

Alsof dat dus niet het geval zou zijn, gedomme.

De wet is online raad te plegen, en behoorlijk helder. Het is niet zo dat iedereen meteen Belg wordt. Dit zijn de voorwaarden:

• in België verblijven van vóór de wet gestemd was
• voldoen aan één van de volgende voorwaarden:
  • ofwel een erkenning als vluchteling aangevraagd hebben en na meer dan vier jaar nog altijd geen beslissing gekregen hebben (drie jaar voor gezinnen met minderjarige schoolgaande kinderen)
  • ofwel om redenen buiten hun wil niet kunnen terugkeren naar een ander land
  • ofwel ernstig ziek zijn
  • ofwel humanitaire redenen kunnen laten gelden en duurzame sociale bindingen in België hebben ontwikkeld
• uitgesloten van de regeling zijn:
  • mensen die een gevaar betekenen voor openbare orde of nationale veiligheid
  • mensen die kennelijk bedrog hebben gepleegd bij de procedure van asielaanvraag

Ik heb alleen met het allerlaatste punt een probleem. Er zijn stapels (en stapels) mensen die naar hier kwamen en “kennelijk bedrog” plegen bij hun aanvraag. Dat wil lang niet altijd zeggen dat ze geen erkenning “verdienen”, dat wil vaak helaas gewoon zeggen dat ze geluisterd hebben naar andere mensen die hen gezegd hebben wat ze moesten zeggen om “zeker” te zijn. Verhalen als “mijn vader was het stamhoofd maar hij is vermoord en zijn broer wil mij nu dood” bijvoorbeeld.

Maar bon, ik begrijp dat er ergens een grens moet zijn. En mits duidelijke informatie in het begin van het proces in de zin van “vertel de waarheid, heel de waarheid en niets anders dan de waarheid — we gaan er onvermijdelijk achter komen als er ook maar één ding bewust gelogen is of achtergehouden is, en als dát het geval is, moogt ge het helemaal vergeten”, moet dat in orde kunnen komen.

Als zo’n procedure niet op vier jaar afgerond kan worden, of als ge hier minderjarige kinderen hebt die al drie jaar naar school gaan en dan pas een negatieve uitspraak horen: dat is degoutant en zou niet mogen. Iemand die het tegendeel beweert, is een onmens.

“Om redenen buiten zijn wil niet kunnen terugkeren naar een ander land”, ik beeld mij in dat dat bijvoorbeeld situaties zijn waarbij iemand geweigerd wordt in zijn/haar land van herkomst, het land waar hij/zij vandaan komt én het land waarvan hij/zij de nationaliteit heeft. Dan wordt het natuurlijk moeilijk om er iets anders mee te doen dan hem/haar hier te houden. En ernstig zieke mensen: dat lijkt mij een extensie van het principe geen mensen uitleveren naar een plaats waar ze de doodstraf zouden krijgen.

Waar de menselijke factor het meest doorweegt, is in de laatste optie: humanitaire redenen en duurzame sociale bindingen.

Het meest doorweegt, inderdaad, want het is geen automatisch proces. Er is niet enorm veel automatisch of collectief aan de collectieve regularisatie:

1. elke individuele persoon die van de wet van 22 december 1999 wou gebruik maken, moest binnen de drie weken een aanvraag tot regularisatie indienen bij de burgemeester van waar hij/zij verblijft
2. die aanvraag gaat binnen de acht dagen naar een commissie voor regularisatie (die heeft enerzijds een secretariaat, en anderzijds een reeks kamers met telkens een (ex)rechter, een advocaat en een afgevaardigde van een NGO actief in het domein van de mensenrechten)
3. de burgemeester heeft een maand om eventueel een sociaal verslag te sturen; als er stukken ontbreken in het dossier heeft de aanvrager een maand vanaf de oorspronkelijke aanvraag om het dossier aan te vullen

En dan zijn er verschillende mogelijkheden:

• dossier onvolledig? secretariaat stuurt negatief advies naar minister; aanvrager wordt daarvan op de hoogte gesteld en heeft drie dagen om eventueel een verweer te schrijven — als de minister geneigd is de aanvrager te volgen, gaat het dossier naar een kamer, waar de aanvrager gehoord wordt en er advies komt, dat weer naar de minister gaat
• dossier volledig maar (sommige) stukken zijn mogelijk betwistbaar? secretariaat stuurt dossier naar een kamer, waar de aanvrager gehoord wordt en er advies komt, dat naar de minister gaat
• dossier volledig en secretariaat denkt dat het op het eerste gezicht een ongunstig advies wordt? secretariaat stuurt dossier naar een kamer, waar de aanvrager gehoord wordt en er advies komt, dat naar de minister gaat
• dossier volledig en secretariaat denkt dat het op het eerste gezicht een gunstig advies wordt? secretariaat stuurt dossier naar de minister met een gunstig advies. Als de minister het niet eens is met het gunstig advies, gaat het dossier (yep) naar een kamer, waar de aanvrager gehoord wordt en er een nieuw advies komt, dat weer naar de minister gaat.

Ik vind dat allemaal zeer duidelijk en proper. En zoals Heimans schrijft:

Ik had het voorrecht om in een dergelijke commissie te zetelen en mijn perceptie was dat we in een hels tempo individuele adviezen verleenden die wettelijk correct waren, rechtvaardig én ook humaan. In die commissies werd gestreefd naar een consensus en er werd er streng over gewaakt dat de motivering alle elementen bevatten die van aard waren de beslissing te staven. Er was zeker geen sprake van nattevingerwerk. De zittingen verliepen in een serene, menselijke sfeer met grote luisterbereidheid. Vele schrijnende toestanden werden toen opgelost en de hele operatie heeft geen zogeheten aanzuigeffect teweeggebracht.

Regularisatiemodaliteiten kunnen worden aangepast aan de huidige situatie, maar niets doen aan de snel degraderende toestand is geen optie. Dit vergt politieke moed én een humane ingesteldheid.

Ja, ik vind dat we dat nu opnieuw moeten doen.

Ik begrijp dat het moeilijk ligt om het “collectieve regularisatie” te noemen. De vlag dekt de lading niet. Noem het dan “individuele evaluatie” of zo. Eenmalig voor de talloze mensen (veel meer dan de hongerstakers) die nu in een dergelijke situatie zitten, en maak dan voor de toekomst een degelijk werkend systeem.

Vermijd dat het zo ver moet komen, voornamelijk door er voor te zorgen dat procedures geen jaren en jaren aanslepen. En, de olifant in de kamer: werk verdomme eens aan een écht Europees beleid.