Gelezen: Say Nothing: A True Story of Murder and Memory in Northern Ireland

Patrick Radden Keefe
Doubleday, 2019, 441 blz.

Ik keek naar de aflevering van Hot Ones met John Oliver, en op het einde, als het slachtoffer iets mag pluggen — meestal een nieuwe show of een nieuw boek of een nieuwe film — zei John Oliver op de vraag “let the people know what you’ve got going on in your life” na wat self-deprecation:

…best book I’ve read for a while is Patrick Radden Keefe’s Say Nothing

Ik vertrouw John Oliver al vele jaren. Meer dan een half woord had ik niet nodig.

Het is dan ook een uitstekend boek.

De McGuffin, als ik het zo oneerbiedig mag zeggen, is Jean McConville, een alleenstaande moeder van tien kinderen die in armoede in een dystopisch appartementsblok leeft. Op een dag in 1972 staan er mensen voor de deur die haar meenemen. De kinderen blijven alleen achter, en hun moeder komt nooit meer terug.

Zij wordt één van de ‘disappeared’, een al met al kleine groep mensen die verdwijnen zonder spoor.

Keefe vertelt haar verhaal en dat van haar kinderen, en het verhaal van een aantal belangrijke protagonisten in het IRA: Dolours Price, haar overste Brendan Hughes en einbaas Gerry Adams.

Het lichaam van McConville is pas in 2003 teruggevonden, en de moord is nog altijd niet officieel opgelost. In de loop van het boek komen we wél met aan zekerheid grenzende waarschijnlijk te weten wie haar heeft vermoord, wie de opdracht gaf, en wie besliste dat ze zou verdwijnen.

Ik zei McGuffin, want hoe centraal die moord ook mag zijn in het boek, het gaat eigenlijk over hoe iets als de Troubles in Noord-Ierland eindigen, en wat daar voor moet gedaan worden, en wie het kan doen. Schrijnend verhaal, van begin tot einde. Met een absoluut minder-dan-heldenrol voor Gerry Adams — maar dat is het net: alleen een Adams, met zijn stamboom als meedogenloze terrorist en zijn latere bewuste cynisme en realpolitik en hypocriete ontkenning, kon het Goede Vrijdagakkoord mogelijk maken.

Adams heeft zichzelf totaal bewust gemetamorfoseerd naar een politicus. De eerste helft van zijn leven commandant bij de IRA die besliste waar er bommen gelegd werden en wie vermoord werd, de tweede helft van zijn leven mordicus glashard ontkend dat ooit zelfs maar lid was van de IRA. Iedereen wist dat dat een leugen was, iedereen zweeg.

Want wat dan nog als daarvoor doden moesten vallen, aan beide kanten? En wat dan nog als daarbij al wie het mogelijk gemaakt heeft dat er zelfs maar een overleg was, achtergelaten moet worden? Als het uiteindelijk vrede mogelijk maakte?

Think of the armed struggle as the launch of a boat, Hughes said, ‘getting a hundred people to push this boat out. This boat is stuck in the sand, right, and get them to push the boat out and then the boat sailing off and leaving the hundred people behind, right. That’s the way I feel. The boat is away, sailing on the high seas, with all the luxuries that it brings, and the poor people that launched the boat are left sitting in the muck and the dirt and the shit and the sand, behind.’

Met Gerry Adams aan boord, en al zijn oude kameraden achtergelaten.

Schrijnende verhalen, één voor één. Er is geen goed en kwaad, alleen maar gradaties van kwaad. En pragmatisme.

⁂

Zeer aangeraden boek.