Oh, natuurlijk ben ik het niet eens met de manier waarop het allemaal verlopen is, de Griekse miserie de laatste paar maanden.

En zeker dat, deel ik de analyse van Varoufakis, dat een financieel probleem een economisch probleem geworden is, dat het recept van de trojka mislukt was en is, en dat er zeer onrationele dingen gebeurd zijn in de non-onderhandelingen.

Maar.

Het zaad van de huidige miserie is gezaaid in het achteraf hopeloos naieve optimisme van het einde van de jaren 1980. Alles was mogelijk, we leefden collectief naar Jacques Delors’ Objectif 1992, de Muur was gevallen, zelfs op het Plein van de Hemelse Vrede bloeiden deze keer écht duizend bloemen.

Het heeft niet lang geduurd: tanks op Tien An Men, de oorlog in Joegoslavië, de Golfoorlog, de hereniging van Duitsland weliswaar maar in ruil daarvoor een Euro met fundamentele problemen, de desastreuze referenda over het Verdrag van Maastricht in Ierland, Frankrijk en Denemarken, Noorwegen dat genoeg geld en grondstoffen dacht te hebben en dus geen lid van de EU wou worden.

En dan de doodsteek, in twee tijden: de uitbreiding van 2004, en de mislukte Europese Grondwet. Tien nieuwe landen in de EU. Verbreding zonder verdieping, en het was duidelijk dat het over was.

Ik was in 1992 méé met de kritiek op L’Europe à deux vitesses: allemaal samen, dacht ik.

Maar hoe verder in de jaren 1990 we gingen, hoe duidelijker werd dat die ene snelheid een achteruit zou worden, en geen versnelling. Hoe verder we gingen in de jaren 1990 en 2000, na het schot voor de boeg in de Sovjetunie (Tsaristische vlaggen op het Rode Plein! riepen mijn vader en ik in koor) en de paukenslag van Joegoslavië, hoe duidelijker werd dat het oude spook van het nationalisme weer uit de doos was.

Wég, droom van Verenigde Staten van Europa.

Schäuble had gelijk in 1994, toen hij opriep om Frankrijk, Duitsland, België, Nederland en Luxemburg veel nauwer te integreren: om te beginnen een monetaire unie, gemeenschappelijk buitenlands beleid en gemeenschappelijke defensie.

Daher muß sich neben der Effizienzsteigerung des Entscheidungsverfahrens und der Demokratisierung der Willensbildung der Union der feste Kern von integrationsorientierten und kooperationswilligen Ländern, der sich bereits herausgebildet hat, weiter festigen.[…]

Der feste Kern hat die Aufgabe, den zentrifugalen Kräften in der immer größer werdenden Union ein starkes Zentrum entgegenzustellen und damit die Auseinanderentwicklung zwischen einer eher protektionismus-anfälligen Süd-WestGruppe unter einer gewissen Anführung durch Frankreich und einer stärker dem freien Welthandel verpflichteten Nord-Ost-Gruppe unter einer gewissen Anführung durch Deutschland zu verhindern.

Zu diesem Zweck müssen die Länder des festen Kerns sich nicht nur selbstverständlich an allen Politikbereichen beteiligen, sondern darüber hinaus gemeinsam erkennbar gemeinschaftsorientierter handeln als andere und gemeinsame Initiativen einbringen, um die Union weiterzuentwickeln. […]

Die Kerneuropa-Gruppe muß prinzipiell allen EU-Mitgliedern – vor allem dem Gründungsmitglied Italien, aber auch Spanien und selbstverständlich Großbritannien – ihre uneingeschränkte Bereitschaft glaubhaft machen, sie einzubeziehen, sobald sie bestimmte derzeitige Probleme gelöst haben und soweit ihre Bereitschaft reicht, sich in dem beschriebenen Sinne zu engagieren. Die Bildung einer Kerngruppe ist kein Ziel an sich, sondern ein Mittel, an sich widerstreitende Ziele – Vertiefung und Erweiterung – miteinander zu vereinbaren.

Duitsland en Frankrijk zijn de motor, de Benelux kan er meteen bij, maar het is wel degelijk de bedoeling om te groeien. In twee snelheden of in meer snelheden, maar met een Kerneuropa dat het voorbeeld geeft.

Paul Krugman schreef zondag in de New York Times:

Suppose you consider Tsipras an incompetent twerp. Suppose you dearly want to see Syriza out of power. Suppose, even, that you welcome the prospect of pushing those annoying Greeks out of the euro.

Even if all of that is true, this Eurogroup list of demands is madness. The trending hashtag ThisIsACoup is exactly right. This goes beyond harsh into pure vindictiveness, complete destruction of national sovereignty, and no hope of relief. It is, presumably, meant to be an offer Greece can’t accept; but even so, it’s a grotesque betrayal of everything the European project was supposed to stand for.

Pure wraakzucht, zegt Krugman. En hij is daar niet alleen in, en het is moeilijk om het anders te zien. Austeriteit zonder schuldherschikking is een recept dat even gedoemd is om te mislukken als het in de afgelopen jaren mislukt is, en daar zijn de specialisten van het IMF ook al een tijd van overtuigd.

Tientallen miljarden aan staatseigendom in de vitrine zetten, met de booschap erbij dat het uitverkoop is en dat er zéér snel geld binnen moet komen en dat het moét verkocht worden: een klein kind weet dat zoiets waanzin is.

Maar er zit een logica in. Of beter, ik hoop dat er een logica achter het (dixit Koen Schoors) “bijna crapuleuze” zit.

Want ja, dit is een aanslag op de soevereiniteit. Europa is een groepering van soevereine staten die in een democratisch systeem werken en min of meer los samen werken op sommige vlakken. In deze heeft Griekenland haar soevereiniteit op moeten geven, en is de Grieken zonder enige omfloersing gezegd dat wat ze ook kiezen of verkiezen, het niets uitmaakt. Pacta sunt servanda, Befehl ist Befehl, pech.

Ik zie één klein lichtpunt. Wat mij betreft, mogen alle landen van de Europese Unie meteen hun soevereiniteit afgeven. Maak er wat mij betreft zelfs meteen een Europa van de Regio’s van, de vermoed ik toch natte droom van vermoed ik toch onder meer N-VA.

Maar maak dan wel een echt Europese Grondwet. Met de juiste keuzes qua subsidiariteit en devolutie. Met een échte trias politica, met een verkozen Europees Parlement (waar aantal inwoners de doorslag geeft, mits België-achtige checks and balances om minderheden te beschermen), en met een Europese Senaat waar de regio’s allemaal even sterk in zitten. Met een Commissie die voldoende uitvoerende macht heeft, maar die op de vingers gekeken wordt en gecontroleerd door een Europees Gerechtshof en het Parlement.

Misschien, zeer misschien, is de puinhoop van Griekenland een catalysator voor Schäuble’s Kerneuropa.

Ik vrees van niet. Ik vrees dat Griekenland een dominosteen was, en dat de volgende al klaar staat om te vallen (Spanje? Italië?) onder de mokerhamers van de speculanten en de diktaten van een onverkozen Trojka die vooral gedreven wordt door angst om af te wijken van een theoretisch plan, en angst voor de eigen nationale politieke opinie.

Maar hey, een mens kan dromen.