Goeie help wat een treinwrak was Enola Holmes 2. Ik weet wel dat ik niet altijd evenveel moet verwachten van een serie met als doelpubliek tienermeisjes, maar toch.

Ik kan mijn het disbelief gewoon niet hard genoeg suspenden, vrees ik. Dat er in allerlei lagen van de bevolking in negentiende-eeuws Londen een soort afspiegeling van huidskleur is zoals die in London anno 2022 is, tot daaraantoe. Maar dat de luciferstaking van 1888 zo hard geromantiseerd wordt dat het neerkomt op een walk-out van stuk voor stuk fotomodellen van meisjes: ugh.

Eén personage gezien met phossy jaw, ’t is te zeggen: abcessen in de mond wegens blootstelling aan fosfor, met uiteindelijk als gevolg een onderkaak die gewoon intern volledig rot, en etter die er langs fistels aan de buitenkant uitloopt, en dat het been ’s nachts licht geeft.

Ik had er vaag van gehoord op voorhand, en toen ik dat personage zag ben ik op zoek gegaan op tinternet en — leve Internet Archive, een mens kan het niet genoeg zeggen — kwam ik op een hele case study uit 1857 terecht waar een geval in detail beschreven wordt. “Removal of the entire lower jaw” als titel geeft al een beetje weer waar het over gaat.

Cornelia is een meisje van 16, ouders allebei overleden (vader van tuberculose toen ze zeven was, moeder van de één of ander koorts als ze 12 was). Beginnen werken in een luciferfabriek toen ze 13 was, en na iets meer dan twee jaar kreeg ze tandpijn, en dan gezwollen tandvlees, en dan alsmaar meer tot ze een gat onderaan haar kaak kreeg waar de etter uit begon te lopen.

Ze blijft een dikke maand in het hospitaal, en dan besluit de goede dokter het kaakbeen maar te verwijderen:

On the 19th of January, 1856, thirty-three days after her admission, I proceeded to remove a portion of the necrosed bone upon the right side, intending to leave both the symphysis to which the lingual muscles are attached, and the ramus of the jaw. No anaesthetic was used. The patient was placed on the operating table, with her head and shoulders elevated, and her, face turned towards the left side. The external incision commenced midway between the angle and condyle of the right side, and extended along and under the base of the jaw, terminating one quarter of an inch below the symphysis menti. The soft parts were next divided, and the periosteum carefully separated from the bone. A chain saw was then passed under the jaw into the mouth, half an inch to the right of the symphysis, and the bone sawn through. The saw was again passed under the jaw, at its angle, for the purpose of dividing the bone at this point, but, unfortunately, on attempting to work it, the chain broke. I now seized the bone at this point with Liston’s forceps, and endeavored to divide it, when it was readily discovered, in this attempt, that the jaw was necrosed to its articulation. I then endeavored, with the forceps, to remove the jaw entire upon the right side, and succeeded, with considerable effort, in completely enucleating it from its periosteal covering.

“No anaesthetic was used” — dus zonder verdoving heeft de man haar kaak opengesneden, een kettingzaag rond het kaakbeen geplooid en het been doorgezaagd.

De kettingzaag breekt, hij probeert het kaakbeen in stukken te knijpen met een forceps.

Blijkt dat het hele kaakbeen aan die kant genecrotiseerd is tot aan het gewricht, en dan sleurt hij het er maar met man en macht helemaal uit:

Probleem opgelost? Welneen. Een week later blijkt de fistel aan de linkerkant nog voortdurend te etteren: “the disease was extending upon the left side, involving new portions of the jaw, and giving rise to an immense secretion of intolerably offensive pus”.

Dus dan maar een tweede operatie, drie weken na de eerste. Weer zonder verdoving, en om te proberen vermijden dat de zaag weer zou breken, zagen ze op een andere plaats, maar dan — ach ja, hoe gebeuren zo’n zaken? — valt plots heel het midden stuk van de onderkaak eruit, en slikt Cornelia haar tong in. “Respiration instantly ceased, and suffocation impended”, maar geen paniek! met veel tegenwoordigheid van geest (en een tang die in de buurt lag) slagen ze er snel in de tong uit de keel te trekken, en om zeker te zijn dat ze niet opnieuw zou ingeslikt worden, naaien ze de tong met een paar welgemikte hechtingen vast.

Blijkt dat het been links niét volledig rot is, maar voor de zekerheid besluiten ze het toch maar te verwijderen. Wellicht omdat het niet rot genoeg is om het, zoals aan de andere kant, uit zijn gewricht te trekken met een tang, halen ze de beitel boven.

Dat allemaal zonder verdoving, uiteraard, maar op het einde van de operatie krijgt ze toch twintig druppel laudanum.

⁂

Geen flauw idee wat er daarna met het meisje van zestien zonder onderkaak gebeurd is, maar, vóór ze in het hospitaal geraakte wegens die totaal rotte onderkaak: “she remained in the factory until one week previous to her admission into the hospital”. Weinig waarschijnlijk dus dat ze de rest van haar dagen op het gemak heeft gespendeerd ergens aan een zomers strand.

Veel kans dat ze hetzelfde gedaan heeft als een aantal andere gevallen omschreven in het document hierboven:

Elizabeth Karker, aged 25, born in Germany [omschrijving van miserie, om dan te besluiten met:] pursues her avocation at the same factory, while her sister is still sick.

Of

Catherine Brivogel, German ; poor, single ; aged 19 when disease commenced; it lasted for three years. Her occupation was that of dipper, which she followed nineteen months — during all this time her mouth was sore ; she left at the end of nineteen months, and returned again in six months

Of

Amelia Miller, aged 21, born in Germany; […] commenced work in the factory two years since, when nineteen years of age, and was then enjoying robust health. […] The disease com menced with a toothache. She applied to a dentist to have the tooth extracted, and in the attempt the tooth was broken off with a portion of the alveolar process. Her face swelled considerably, but she returned immediately to her work. […] the pain grew more severe ; suppuration was established, and matter was freely discharged from the gum, by the side of the teeth. Dead bone finally made its appearance in the diseased jaw, and large sequestra were removed from time to time. In this manner, the whole maxillary bone on the right side […] has been removed […] The disease, however, is not arrested ; upon the left side it is still extending, and gradually involving the healthy periosteum, and inducing necrosis of the remaining portion of the jaw. […] Unless the entire diseased bone be removed, there seems little hope that the disease will be arrested, short of complete destruction of the lower jaw.

Of

Charles Jacobs, aged 27, German by birth, unmarried ; […] His disease commenced, about four years ago […] He returned directly to his work, without waiting for the wound to heal. The pain in the jaw did not cease, but gradually increased in severity. […] Necrosis of a large portion of the left side finally took place, and a considerable part of the jaw, from the symphysis to the articulation, was removed by a physician. […] The disease, however, still continued to extend upon the opposite side, involving new portions of the jaw in necrosis. His general health continued very good ; and he was able to pursue his work, with but occasional interruptions.

Allemaal mensen die doodziek zijn, waarvan de beenderen in het gezicht letterlijk aan het wegrotten zijn, maar die toch terug naar hetzelfde werk gaan, want waar moeten ze naartoe?

En dat was één van de redenen dat ik het moeilijk had met de quasi spontane walk-out na één stukje speech die de meisjes deden in Enola Holmes 2: waar moeten ze naartoe? De film toont een blije uittocht uit de fabriek, met Millie Bobby Brown aan het hoofd van een stoet vrolijke meisjes — maar waar moeten ze naartoe? Hoeveel werkgelegenheid is er voor meisjes zonder vangnet, zonder opleiding, zonder wat dan ook?

Prostitutie?

Lovenswaardig, dat ze heel eventjes en in de marge op het einde zeggen dat die luciferfabriekstaking verwijst naar een écht gebeurd iets, maar het was allemaal zó ondraaglijk licht.

Een slechter mens dan mij zou zeggen dat ze dáár beter wat meer aandacht aan zouden schenken, aan de gevolgen van de excessen van losgeslagen kapitalisme en de miserie die dat veroorzaakt — het soort toestanden die we nu nog altijd meemaken trouwens (Qatar, iemand?), dan performatief hier en daar wat personages met een donkere huidskleur in de castingmix draaien.

Maar bon.