Daniel Clowes
Vintage, 2023, 106 blz.

Negen hoofdstukken: Foxhole, Pretty Penny, The Glow Infernal, Demonica, The Incident, Success, The Opening the Way, Krugg en Doomsday. Elk met een eigen stijl van graphic novel / comic, allemaal verbonden met Monica.

In Foxhole zien we Johnny soldaat zijn in Vietnam. Hij is verloofd met Penny, die hem in Pretty Penny bedriegt, laat staan, en in de hippie-flower power-wereld belandt. Monica is de dochter van Penny, maar ze weet niet wie haar vader is. En uiteindelijk laat haar moeder haar ook in de steek.

“From that moment on,” zegt Monica, “I lived a normal life, happy and safe from harm, but I never saw my mother again.”

Vertellen wat er daarna gebeurt in het boek (zoals de review in de New York Times wél doet, grrr) zou dom zijn. Het volstaat te zeggen dat niets in heel die zin juist is. En dat het een zeer vreemd verhaal is, met omwegen en dromen en onzekerheden, op het eerste zicht afstandelijk en koud maar uiteindelijk bijzonder menselijk. En vaak ook zeer grappig.

Niet alles wordt helemaal duidelijk, en dat is ook niet de bedoeling denk ik — het leven zit niet zo in elkaar. Maar ik heb het wel twee keer na elkaar gelezen, en ik denk dat ik het nog ga herlezen.

Meer aanraden dan dat kan ik niet, denk ik.

Alexandro Jodorowsky (scenario) & José Ladrönn (tekeningen)
Les Humanoïdes Associés
1 – Les quatre John Difool (2008, 66 blz.); 2 – Louz de Garra (2011, 50 blz.); 3 – Gorgo-le-sale (2014, 49 blz.)

Jodorowsky vond bij nader inzien zijn oorspronkelijk einde voor de hele Incal-dinges (“oef het was maar een droom”) niét zo goed, en besloot dan maar een ander einde te brouwen.

Op het einde van zijn leven had Moebius geen goesting meer om te tekenen voor Jodorowsky. Hij heeft één boek gemaakt van Après L’Incal, en dan was het genoeg geweest. Knip en plak een stuk interview daarover:

« Q : Il s’est passé huit ans entre la publication du tome 1 de Après l’Incal avec Mœbius et celle de ce premier tome de Final Incal. Vous paraissait-il important d’apporter certaines modifications, et si oui lesquelles ? S’agit-il d’ailleurs d’un complément ou… d’un recommencement ?
R : Ce n’est pas du tout un complément, moi comme écrivain dans Après l’Incal de Mœbius, je me suis trompé. Je ne sais pas quelle idiote de mouche m’a piqué pour décider que toute l’histoire de L’Incal n’était qu’un rêve. Idée extrêmement facile. Après une cure en mangeant des noix de coco chez les indiens d’Amazonie, j’ai récupéré mon intelligence chamanique. Les sages rats à huit pattes que j’ai vus dans mes délires m’ont prié de recommencer l’histoire. Moebius, gentiment fâché avec moi, a décidé de ne pas me suivre dans cette voie “schizophrénomystique”, j’ai dû attendre huit ans pour trouver un artiste à la hauteur de la nouvelle version. Le rêve s’est transformé en plusieurs mondes parallèles. »

Jaja, Jodorowsky bleef Jodorowsky. De mens was in de 80 en nog altijd even zot.

Hij heeft uiteindelijk in José Ladrönn een ongelooflijk goeie vervanger gevonden. Nee serieus: de tekeningen in deze drie boeken zijn echt fantastisch. Béter dan wat Moebius op het einde maakte, vind ik, en dat zegt bijzonder veel.

Ik wou dat ik hetzelfde kon zeggen van het — wat daar moet voor doorgaan — verhaal. Pijnlijk heel erg slecht. Pijnlijk ongrappig, pijnlijk onorigineel  (héél goed gekeken naar Druuna, om maar iets te zeggen), pijnlijk bordkarton, pijnlijk onlogisch, pijnlijk, pijnlijk, pijnlijk.

Ook heel oneven: het begint degelijk, neemt dan een irritante slapstick-draai, en verdrinkt uiteindelijk in de ene na de andere belachelijk iritante deus ex machina.

Ik zou bijna elke pagina in groot formaat aan mijn muur hangen, maar ik kan niemand deze zooi aanraden.

Kyoko Okazaki
Kodansha, 2023, 242 blz.

What the actual fuck. De blurb op de achterkant zegt dit:

At the edge of the city not far from the sea, a field of goldenrod sways in the breeze, its veil of amber flowers obscuring secrets underneath. Old bones and forgotten memories rest in silence, waiting for someone to dig them up. This is where the lives of six young men and women intertwine in ways both tragic and extraordinary. Decaying secrets are revealed as they forge friendships from pain, find betrayal in pleasure, and stare into the face of death itself—in a field of gold by a stagnant river, under the smoke-filled skies.

Ik had hier goeie dingen over gehoord, en het was maar 13 euro bij de Amazons, dus hey waarom niet?

Wel: what the actual fuck.

Wat een vies boek. Zware pesterijen en mishandeling van mensen en dieren, anorexie en tienerzwangerschap en nihilisme, sex en drugs en diepe miserie, homofobie en al dan niet casual wreedheid, en van begin tot einde van het hele boek niémand die ooit een goede keuze maakt.

Geen enkel moment van optimisme of geluk in een heel boek, allemaal mensen die gebroken waren in het begin, en op het einde nog méér gebroken zijn, zonder vooruitzicht op beter.

Een ervaring, vermoed ik.

Zeker geen slécht boek in de zin van slecht gemaakt of zo, maar wel diep, diep, diép deprimerend. Ik heb geen idee voor wie dit bedoeld is. Ik kan niemand bedenken aan wie ik dit zou aanraden.

Brr.

[Wel bedankt aan de vertaler om de vele vele verwijzingen te verduidelijken die anders alleen zin zouden hebben voor een Japanner die de jaren 1980-90 actief meegemaakt heeft.]

Dan Simmons
1989, 992 blz. (39u 27m)

“Carrion Comfort is one of the three greatest horror novels of the 20th century. Simple as that,” zegt Stephen King op de kaft. Dat, gecombineerd met de lengte, heeft het mij doen kopen op Audible, waar mijn criteria vaak niet enorm veel meer zijn dan “hoeveel minuten krijg ik hier per uitgegeven credit”.

Maar dus ook die reputatie van één van de beste horrorboeken van de 20ste eeuw te zijn, en ook wel Dan Simmons, waar ik al meer van gelezen heb en content van ben geweest. Ik ben er bijna zeker van dat ik ooit eens in de jaren 1990 alle toen bestaande boeken van Dan Simmons gekocht en uitgelezen heb, en het stond me bij dat ik dit toen ook wel goed vond.

Ahum neen, vrees ik.

Het verhaal heeft niet enorm veel om het lijf: er bestaat een soort vampierachtige mensen, die andere mensen met hun geest kunnen controleren. Ze voeden zicht met emoties, hoe sterker hoe beter. En blijkbaar moeten de beste emoties in dat verband rond moord draaien: twee Amerikaanse vampiers, Melanie en Nina, en een Duitse, Willi, hebben al sinds de jaren 1930 een spel waarbij ze mensen moorden laten plegen. Ze komen jaarlijks samen om notities te vergelijken en te zien wie het meest heeft gemoord.

Melanie en Nina zijn old school Southern belles (lees: door en door racistisch, de “pickaninnys” en “jigaboos” en “coons” en “niggers” zijn alomtegenwoordig), Willi was van lagere adel, werd dan –uiteraard– een nazi, deed in concentratiekampen en was zelfs aanwezig in de Führerbunker op het einde van de oorlog, om dan naar de VS te emigreren en er in de filmindustrie te gaan.

Het verhaal begint in 1979, waar het na hun jaarlijkse bijeenkomst misloopt: Nina doet het vliegtuig van Willi neerstorten en probeert daarna ook Melanie te vermoorden, maar die slaagt erin om Nina om te leggen. Daarbij gebruiken ze de ene na de andere persoon totterdood, onder meer ook de vader van Natalie Preston.

Het is voor de buitenwereld absoluut onduidelijk wat er precies gebeurd is: al wat er kan geconstateerd worden is dat een hele stapel mensen elkaar op de meest gruwelijke wijze hebben vermoord, zonder enige aanleiding. Preston en een lokale sheriff, de onfortuinlijk genoemde Bobby Joe Gentry, trekken op onderzoek uit en komen daarbij Saul Laski tegen. Laski is een psychiater uit New York (tja), is zijn familie verloren in een concentratiekamp, maar vooral: is daar zelf gebruikt geweest door Willi (toen Oberst Wilhelm von Borchert) en heeft er sindsdien zijn levenswerk van gemaakt om Willi en gelijkaardigen te zoeken en uit te schakelen.

Het begint allemaal veelbelovend, maar dan verliest het zich in zijplots en nevenpersonages en digressies en gedoe. Er is een tweede groep vampiers die in hoge posities in de VS zitten — voorspelbare politiekers, rijke mannen en predikanten, dat soort mensen — die een jaarlijkse mensenjacht organiseren op een eiland. Er is een weinig waarschijnlijk liefdesverhaal tussen een studente van 19 of zo en een overjaarse papperige sheriff. Er zijn misschien toch wel een paar uiterst gedetailleerde verkrachtingen te veel. Er zijn Mossad en andere geheime diensten. Vuurgevechten en achtervolgingen, personages die eigenlijk keer op keer zouden moeten dood geweest zijn maar het toch overleven, andere personages die dan weer schijnbaar zonder reden toch doodgaan. En voortdurend ellen- maar dan ook ellenlange expositie.

Het is ook gewoon niet griezelig. En zowel de protagonisten (de dikke sheriff, de pientere studente, de Jood uit central casting) als de antagonisten (een doorslechte racistische vrouw uit Charleston, een doorslechte nazi, een doorslechte Hollywoodproducer, een doorslechte Amerikaanse massapredikant) zijn zo karikaturaal geschreven dat het totaal ongeloofwaardig wordt.

Het einde hangt trouwens aan elkaar van de ongeloofwaardigheden.

Niet, maar dan ook absoluut niet aangeraden.

En al helemaal niet in de audioboekversie op Audible.

Jacqueline Harpman
1995, 216 blz.

Tja. Goed begonnen, het jaar. “De tweeregelsamenvatting klonk als postapokalyptisch en een groep vrouwen zoals in Mad Max: Fury Road,” schreef ik.

Het is minder dan dat en wellicht ook veel meer dan dat. Mensen die literatuur of dergelijke doen, zullen er ongetwijfeld allerlei dingen in lezen. Een allegorie voor de hel of het vagevuur, magisch realistische dystopie, verwijzingen naar Kafka, Buzzati en anderen.

Ik vond het vooral een intrigerend maar dieptriestig verhaal.

Het hoofdpersonage heeft nooit een andere naam gehad dan “la petite”, omdat ze de jongste van veertig vrouwen was. ’t Is te zeggen: 39 vrouwen en een klein kind, die om onduidelijke redenen in een ondergrondse kooi leven, bewaakt door wachters die niet communiceren behalve door zweepslagen. De vrouwen mogen elkaar niet aanraken, hebben geen privacy, krijgen een onregelmatig patroon van waken en slapen en eten opgelegd. Ze kunnen zelfs geen zelfmoord plegen of zichzelf uithongeren.

In het begin van het boek is dat al tien of meer jaar aan de gang. De vrouwen hebben alle hoop al lang opgegeven. Het enige dat voor afwisseling zorgt is dat ze om de zoveel tijd wat eten krijgen dat ze kunnen koken in een marmiet water, en om de veel meer tijd eens wat nieuwe lappen stof, waar ze iets van kunnen maken dat op kledij lijkt.

Van in het begin is het duidelijk dat het hoofdpersonage dit boek schrijft, en dat ze er dus in geslaagd moet zijn om niet alleen te leren lezen en schrijven, maar ook op de één of andere manier niet meer in die kooi zit.

Twee jaar na het begin van het boek, nadat ze onder meer als een kleine daad van rebellie haar eigen hartslagen was beginnen tellen en zo had ontdekt dat ze niet op hetzelfde ritme leefden als de wachters, gaat er plots een alarm af, en worden de vrouwen achtergelaten. In een kooi ondergronds — maar met de sleutel op de deur van de kooi.

De vrouwen ontsnappen, ontdekken dat hun kooi in het midden van een woestenij ligt, met een immense voorraad conserven en bevrozen voedsel onder de grond en een klein wachthuisje boven de grond. Na een paar weken besluiten ze op zoek te gaan naar anderen, en na dagen te wandelen komen ze een tweede wachthuisje tegen. Als ze de trappen naar beneden gaan, stuiten ze op een kooi met 40 van honger overleden vrouwen.

En dan komen ze later nóg een kooi tegen, met 40 mannen, ook overleden omdat de wachters weg zijn gelopen zonder de sleutel op de kooi te laten. En nog. En nog. En nog.

Er was eventjes hoop in het boek: dat ene moment dat hun bewakers de sleutels op de deur hadden laten zitten. Maar daarna, pagina per pagina, minder en minder:

Peu à peu l’inutilité de tout effort éteignait les esprits. Nous avions le vivre et le couvert assurés, quelques mètres de tissu satisfaisaient la pudeur, quelques kilos de savon noir l’hygiène : nous allions mourir l’une après l’autre sans avoir rien compris à notre histoire et les années passant, toute interrogation s’effilocha.

En zelfs dat beetje hoop had er eigenlijk niet kunnen zijn, want het is al van het begin duidelijk dat het hoofdpersonage, de jongste van de 40, de laatste overlevende zal zijn. En dat ze alleen zal sterven zonder ooit maar iemand anders gezien te hebben.

Wat ze dan ook doet. En we weten niet wat er gebeurd is, of er een oorlog is geweest, of we op een andere planeet dan de Aarde zijn, of het een experiment is, waarom er wat dan ook gebeurd is en wat de betekenis van gelijk wat is.

⁂

Geen opwekkend boek, dit. Wel boeiend. En tot nadenken aanzettend. We leven in een wereld waar we niets van begrijpen, en dan gaan we dood en we hebben nog niets begrepen.