Het was denk ik fijne collega Jan die mij er op wees dat Bill Gates How to Lie with Statistics aanraadde. Een klassieker, uiteraard. En natuurlijk had ik het al gelezen, meer nog: ik heb een oude vierdehandse papieren versie in huis.

Gekocht op een markt ergens, ettelijke jaren nadat ik het ontdekt had tijdens een vakantiejob in de bibliotheek van het Europacollege, waar het gezellig in de afdeling Economie stond, tussen de lijvige boekwerken over econometrie en andere dingen waar mij het zweet van uitbreekt.

Uit nostalgie heb ik het vandaag tusendoor nog eens herlezen. En ja, dat lukt, tussendoor herlezen: het is zeer, zeer kort. De 142 bladzijden in grote letters zijn doorspekt met leutige tekeningen, helemaal in jaren-1950-stijl. Et pour cause, wegens alsdat het boekje al van 1954 dateert.

Nostalgie, en niet veel meer dan dat vrees ik: het is leutig, maar iemand die ook ooit maar een half oog heeft laten vallen op iets dat met datavisualisatie, statistiek of gelijkaardige te maken heeft, zal niet echt veel bijleren.

Dit kan helpen voor een snelle introductie, maar degelijke handboeken statistiek hebben de volledige inhoud hiervan tegenwoordig in de eerste paar hoofdstukken staan.

[van op Boeggn]

“Zullen we anders eens een paar karakters wat uitdiepen?”, zal de ene helft van James S.A. Corey tegen de andere helft gezegd hebben, en zo gezegd, zo gedaan.

In deel vijf van de Expanse-reeks moet de Rocinante gerepareerd worden na de Spannende Avonturen van het vorige boek, en terwijl James Holden bij zijn schip in de buurt blijft en onderzoek doet naar mysterieus verdwijnende ruimteschepen, gaan de drie andere leden van het kernteam elk hun eigen weg. Naomi naar iemand uit haar verleden in The Belt ergens, Amos naar iemand uit zijn verleden op Aarde, Alex naar iemand uit zijn verleden op Mars. *KUCH* totaal niet geforceerd of niets *KUCH*

De drie bezoeken lopen alledrie anders af dan de mensen zelf het hadden verwacht of gehoopt, de drie bezoeken geven ons allemaal achtergrondinformatie waarmee de karakters wat uitgediept worden, en het is bij momenten spannend, en leest allemaal zeer vlot weg.

Wat té vlot, vind ik, want uiteindelijk gebeuren er op de achtergrond verschrikkelijk ingrijpende dingen, die bij mij nooit echt helemaal veel impact hebben gemaakt. Mutatis mutandis leest het als iemand die zijn oud lief gaat bezoeken en oh ja, ondertussen valt er een atoombom op zijn stad en staat het land in brand, maar hey, niemand uit zijn direkte omgeving gaat dood dus zo enorm erg is het niet.

De achtergrond, da’s een soort rebellie / burgeroorlog / opstand / reeks terroristische aanslagen door (op het eerste zicht) radikale Outer Planet Alliance-mensen, die het niet pikken dat Aarde en Mars hen tot de schroothoop van de geschiedenis veroordeelt.

Op het eerste zicht, want MacGuffin van dienst is andermaal de protomolecule, en in een epiloog wordt nog maar eens ten overvloede duidelijk dat ja, we het volgende boek ook zullen moeten kopen, als we ooit hopen te weten wat er eigenlijk aan het gebeuren is.

Ik hoop alleen van ganser harte dat de heren James S.A. Corey (pseudoniem van Daniel Abraham en Ty Franck, FYI) weten waar ze naartoe aan het gaan zijn. Dat we hier met andere woorden te maken hebben met iets als The Gap Cycle (op voorhand gepland afgesloten geheel) en niet met iets als Lost (machtig interessante premisse en uitstekend begin, monumentale clusterfuck wegens “laten we het allemaal eens uitvinden terwijl we bezig zijn en mysteries en cliffhangers schrijven waar we zelf niet van weten wat ze betekenen”).

Zucht ja. Ik houd het op “pulp, maar leesbaar”.

[van op Boeggn]

Tgo ja, hoe gaan die dingen? Ik had een boek gelezen en ik begreep het niet allemaal maar ik vond het wel zeer wijs om lezen, en dus dacht ik: ik zoek er nog eentje over het onderwerp.

Het internet heeft me Indo-European Linguistics: An Introduction van James Clackson aangeraden, en het internet had daar gelijk in. Knippety-plakkety uit het voorwoord:

Do we need another introduction to Indo-European linguistics? Since 1995 four have been published in English (Beekes 1995, Szemerényi 1996, Meier-Brügger 2003, Fortson 2004) and the ground seems to be pretty well covered. This book, however, aims to be an introduction of a different sort. Whereas the works mentioned give up-to-date and (usually) reliable information on the current thinking on what is known in Indo-European studies, here the aim is to present rather areas where there currently is, or ought to be, debate and uncertainty. Whereas previous introductions have aimed for the status of handbooks, reliable guides to the terrain presented in detail, this one aspires more to the status of a toolkit, offering up sample problems and suggesting ways of solving them. The reader who wants to know the details of how labio-velar consonants developed in Indo-European languages or the basis for the reconstruction of the locative plural case ending will not find them here; instead they will be able to review in detail arguments about the categories of the Indo-European verb or the syntax of relative clauses. The result is that this book has shorter chapters on areas such as phonology, where there is now more general agreement in the field, and correspondingly longer sections on areas which are passed by more summarily in other introductions.

Yepyep. Nog meer dan bij Fortson gaan er hier dingen helemaal over mijn hoofd, maar daar staat tegenover dat er ook enorm veel wijze en boeiende en interessante dingen in staan.

Na een korte inleiding volgen een paar gebalde hoofdstukken (Phonology, Morphophonology; Nominal morphology, Verbal morphology) waar ik me meer aan het zinken dan aan het zwemmen voelde, maar de laatste twee dikke hoofdstukken (Syntax en Lexicon and lexical semantics) alleen waren de prijs van het boek waard.

En nu, verdorie, zou ik meer willen weten en er meer willen over lezen. Heb ik goesting om op zoek te gaan naar Dumézil en dingen.

Maar een mens moet weten waar zijn grenzen liggen. Ik denk niet dat het goed zou voelen. Ik zou eigenlijk dat eerste boek nog eens moeten grondig lezen en helemaal proberen begrijpen.

Even terug naar fictie, denk ik.

[van op Boeggn]

Ik was in een ander boek aan het lezen, en daar werd gesproken over Indo-Europees, en dat het boek van Benjamin Fortson de moeite waard zou zijn.

Niét gelogen.

Dit is een machtig interessant werk. Zeer grote stukken gingen helemaal over mijn hoofd. Niet omdat het niet duidelijk was of onvolledig, maar zuiver omdat ik het boek gelezen heb als een boek, terwijl het even goed (of beter, eigenlijk) als een cursus gelezen kan worden. Ik vermoed dat mensen die dit moeten studeren op de universiteit niet enorm veel verder moeten zoeken om een uitstekende uitvalsbasis te vinden voor alles wat Indo-Europese taal en cultuur is.

Het begint met het boeiende verhaal van de reconstructie van (proto-)Indo-Europees, de taal, de cultuur, de regio van oorsprong, en gaat dan op alle takken van het Indo-Europees in. Met telkens voldoende informatie om meer dan op weg te zijn, een geannoteerde literatuurlijst, een lijst van termen zeker te onthouden en oefeningen en mogelijke examenvragen.

Ik ben er redelijk gerust in dat als ik dit als handboek had gelezen en er een paar maand over gedaan had in plaats van een paar dagen, ik ernstig veel zou geweten en onthouden hebben over de materie.

Ter illustratie: oefening één van hoofdstuk één:

Memorize the names of all the branches of the IE family, and the names and filiations of the extinct languages in figure 1.1

Een oefening in het midden, over Latijn:

Based on §13.13 and your knowledge of PIE and Latin sound changes, into which of the four conjugations would the following PIE athematic verbs have fallen?

1. *bleh₁-ti ‘weeps’
2. *bheh₂-ti ‘speaks’
3. *neh₁-ti ‘sew’

…en de laatste oefening van het laatste hoofstuk:

Imagine that you are the proud discoverer of a hitherto unknown ancient IE language belonging to a hitherto unknown branch of the family. Your task is to report your discovery to the scholarly world. Describe your language, including at least the following information:

1. The date of the texts) you have found and the place of discovery;
2. The outcomes of all the PIE sounds — consonants, vowels, and diphthongs – in your language. Include at least two sound changes that are conditioned, ie., that happened only in particular phonetic environments (some of the conditioned sound changes that weve talked about are rhotacism in Latin, umlaut in Germanic, Verners Law, and palatalization. Be sure to specify what the phonetic environments were (beginning of a word, between vowels, before a front vowel, wordfinally, etc. etc.);
3. The outcomes of these PIE forms: *ph₂tḗr ‘father’, *mātēr ‘mother’, *bhrātēr ‘brother, *su̯esór ‘sister’, *pods, *ped ‘foot’, *mūs– ‘mouse’, *k^wel- ‘to turn’, *h₃erbh- ‘transfer’ to another sphere of ownership’, *k̂léu̯os fame, *u̯lk^wos ‘wolf’, *̑gheimōn ‘winter’, *sneig^wh ‘snow’
4. A brief description of the nominal system, including: what cases are preserved; what numbers; what genders; the general fate of athematic and thematic nouns;
5. A brief description of the verbal system, including: what tenses are preserved; what numbers; the general fate of athematic and thematic verbs, of the aorist, and of the perfect;
6. The paradigm in the singular and 3rd plural of the descendant of *h1es- ‘be’ in the present tense, *bher- ‘carries’ in the present tense, and *u̯oide ‘knows’;
7. A sample text in your language of a dozen words, including at least half that have an IE etymology and are different from the ones you give in (3) above;
8. Some brief remarks about the culture, mythology, society, etc. of the people that spoke your language.

Serieus. Als ik gelijk vijfentwintig jaar jonger was, ik ging dit meteen studeren.

De tweede helft van het boek, waar de takken van het Indo-Europees apart besproken worden (niet alleen de vroegste vormen maar ook meer recente, trouwens), is trouwens hoofdstuk per hoofdstuk te lezen, en hoofdstuk per hoofdstuk machtig interessant. Met telkens geschiedenis en uitleg over de taal(familie), hoe ze geëvolueerd is uit het Proto-Indo-Europees (in fonologie, morfologie en syntax), met een overzicht van de verschillende talen in de familie (geschiedenis, grammatica, zwaar geannoteerde voorbeelden), en literatuurlijst.

Zeer zeer wijs. En een fijn boek om in huis te hebben qua naslagwerk.

[van op Boeggn]

Zoho: ik had Jonathan Strange & Mr. Norrell gelezen, opgemerkt dat ik het bijna ongelooflijk vond dat het een debuut was, en daarop zei Gerrit dat hij HHhH ook een sterk debuut vond.

Meer dan dat heb ik niet nodig, en met dank aan de geneugten van het digitaal kopen: naar de winkel gegaan, klikety-klik, hopla, instant gratification.

Gerrit had geen ongelijk. Ik vind het niet ongelooflijk dat het een debuut is — het leest fris en onbevangen, tegelijkertijd pretentieloos en op een charmante manier net wel heel pretentieus — maar ik heb er zeer van genoten.

HHhH staat voor Himmlers Hirn heißt Heydrich: het brein van Himmler is Heydrich. Heydrich is een bepaald akelig mens, die het schopte tot baas van het SS-Reichssicherheitshauptamt (waar onder meer ook de Gestapo onder viel), die de Kristallnacht organiseerde en achter de Nacht van de Lange Messen zat, die verantwoordelijk was voor de Einsatzgruppen (SS-doodseskaders, hoezee), die de Wannseeconferentie voorzat (die van de Endlösung), en die op het einde de baas was Bohemen-Moravië.

Daar pleegden Tsjechoslovaakse spionnen een aanslag op hem, en hij stierf kort erop aan een ontsteking.

Laurent Binet schrijft het verhaal van de aanslag op Heydrich. En terwijl hij dat verhaal schrijft, schrijft hij het het verhaal van het schrijven van het verhaal van de aanslag op Heydrich. Ja, het soort postmoderne nonsens en zelfbewuste dinges waar ik normaal gezien al op voorhand zenuwstuipen van krijg.

Maar het is, zoals ik zei, zó charmant en eenvoudig gebracht, dat ik er helemaal voor val. Serieus, neem nu een opmerking als deze, nadat hij het had over Emanuel Moravec en de sluiting van de scholen en universiteiten ten voordele van sportkampen:

Ce discours m’inspire trois remarques :

1. En Tchéquie comme ailleurs, l’honneur de l’Education nationale n’est jamais aussi mal défendu que par son ministre. Antinazi virulent à l’origine, Emanuel Moravec est devenu après Munich le collabo le plus actif du gouvernement tchèque nommé par Heydrich, et l’interlocuteur privilégié des Allemands, bien davantage qu’Emil Hácha, le vieux président gâteux. Les livres d’histoire locale ont pris l’habitude de le désigner sous le terme de « Quisling tchèque », du nom de ce fameux collaborateur norvégien, Vidkun Quisling, dont le patronyme, par antonomase, signifie désormais « collabo » dans la majorité des langues européennes.
2. L’honneur de l’Education nationale est bel et bien défendu par les profs qui, quoi qu’on puisse en penser par ailleurs, ont vocation à être des éléments subversifs, et méritent qu’on leur rende hommage pour cela.
3. Le sport, c’est quand même une belle saloperie fasciste.

Right on.

Ik heb er geen enkel idee van in hoeverre het auteur-personage een pose is. Is hij écht zo anachronistisch Tsjechoslovaaks nationalistisch/nostalgisch? Als hij karikaturen neerzet (Himmler, pakweg), is dat omdat hij niet beter kan of omdat hij niet anders wil? Is het allemaal écht, zijn ‘sociaal incapabele Michiel’-schtick, of doet hij maar alsof? Ik had er tijdens het lezen vragen over, maar het stoorde me niet genoeg om me tegen te steken.

Binet schrijft hoe hij jaren en jaren aan een stuk obsessief alle mogelijke documentatie heeft verzameld, hoe hij twijfelt aan de manier waarop hij het verhaal moet schrijven, hoe hij wanhoopt dat het hem niet zal lukken, wat hij aan het doen is, bijna hoofdstuk per hoofdstuk en soms paragraaf per paragraaf:

Cette scène n’est pas forcément très utile, et en plus je l’ai pratiquement inventée, je ne crois pas que je vais la garder.

Het klinkt meer gekunsteld dan het is: de stem van de auteur evolueert mee met het boek. Ik heb de indruk dat het in het begin meer gaat over details en methodologie, dat het daarna naar kritiek van andere schrijvers en zelftwijfel overgaat, tot hij ergens voorbij de helft ‘beseft’ wat hij aan het doen is:

Je crois que je commence à comprendre : je suis en train d’écrire un infra roman.

…en dat hij op het einde in dialoog gaat met zijn personages, ze aanmoedigt, bijna van plaats met hen verwisselt en finaal uit de weg gaat en het verhaal zelf laat gebeuren.

Spannend en ontroerend ook, zelfs al weten we van het begin hoe het zal eindigen. En verrekt ingenieus: er moet een hele stapel informatie in ons hoofd geduwd worden, van interne Tsjechoslovaakse politiek over appeasement, de structuur van Nazi-Duitsland, het verloop van de oorlog, tot de structuur van spionage- en verzetsnetwerken en de levens van uiteindelijk bijna-onbekende partisanen.

Dat die hele infodump mét zijn metaverhaal helder en bijzonder aangenaam leesbaar blijft, is meer dan een verdienste.

Aangeraden!

[van op Boeggn]