Er zijn van die auteurs en van die boeken die mij sprakeloos achterlaten van bewondering voor hun taal — Marguerite Yourcenar, Jack Vance. Er zijn boeken en auteurs die mij doen duizelen van de wereld en de personages en de verhalen die ze opbouwen — Martin’s Song of Ice and Fire, Erikson’s Malazan Book of the Fallen.
En dan is er zo’n Joseph Mitchell, die in moeiteloos en schaamteloos gewone mensentaal schrijft over echte plaatsen en echte mensen. In korte zinnen, to the point, matter of fact, met oog voor detail zonder het overzicht te verliezen. Die mij even doet denken dat ik dat ook zou kunnen, of zou gekund hebben, als ik maar was waar hij was toen hij er was.
Nonsens, natuurlijk.
Up in the Old Hotel is eigenlijk vier boeken: McSorley’s Wonderful Saloon (1943), Old Mr. Flood (1948), The Bottom of the Harbor (1960) en Joe Gould’s Secret (1965), en die vier boeken bevatten allemaal stukken die eerder in The New Yorker verschenen.
In McSorley’s Wonderful Saloon schrijft Mitchell over een New York dat zo ongeveer helemaal verdwenen is: profielen van sympathieke dronkaards, een ticketdame van een cinema, een kindgenie, een straatpredikant, zigeuners, een vrouw met een baard. Over Commodore Dutch, die toen hij jong was in de jaren 1880 een soort mascotte was van een plaatselijke gangsterbaas, en die sindsdien al heel zijn leven overleeft op ingangstickets voor een jaarlijks bal dat hij te zijner ere organiseert. Of Joe Gould, een man die ook op giften overleeft, en die in schrift na schrift al decennia lang een magnum opus schrijft, een mondelinge geschiedenis van de wereld, die ondertussen al vele keren zo lang als de Bijbel is. Of “John S. Smith of Riga, Latvia, Europe”, een oude man die de hele VS rondreisde, en die we enkel kennen van de honderden cheques die hij uitschreef, soms voor duizenden dollars, voor een kom soep of een warme maaltijd.
Het wonderlijke is, dat het allemaal echte mensen en plaatsen zijn, die toen ook al eigenlijk grotendeels voorbije glorie waren, maar dat er met het moderne internet toch nog allerlei van terug te vinden is. McSorley’s saloon bestaat nog altijd, zelfs al is de hele buurt er rond veranderd. Joe Gould, daar zijn foto’s van:
En Commodore Dutch, die staat in al zijn glorie in de kranten van toen:
Old Mr. Flood vond ik een lichte teleurstelling: Mitchell zegt expliciet dat het een waar verhaal is, in die zin dat de personages en de situaties die erin voorkomen amalgamen zijn van die die écht waren. Flood is een man die besloten heeft 115 jaar te worden, die al jaren een strikte seafoodtarian is, en die vooral zijn dagen lijkt te slijten met zijn beklag te doen over hoe het niet meer is zoals het vroeger was. Dat, en helemaal opgewekt worden als nog maar eens iemand uit zijn omgeving gestorven is.
The Bottom of the Harbor is een verdwenen wereld in een verdwenen wereld: allerlei vertellingen van en door de vissers en de inwoners van de eilanden in de haven van New York — die uiteraard alsmaar meer vervuild raakte en die tegen dat het boek verscheen wellicht praktisch geen eetbare vissen meer bevatte, laat staan oesters of andere schaaldieren. Meer dan alleen nostalgie, de gesprekken tussen Mitchell en Harry Lyons en twee vrienden van Lyons in The Rivermen: ze hebben het over alles en niets, en over de manieren waarop ze op rivierharing vissen, maar altijd en voortdurend is er het besef dat hun leven voorbij is en niet meer terug komt, en dat ze eigenlijk niet weten hoe ze hun leven nog zin moeten geven.
Joe Gould’s Secret keert terug naar Joe Gould — Professor Seagull — de man van de Oral History of Our Time. Het is veruit het stuk waar Mitchell zelf het meest op de voorgrond komt: Gould valt er van zijn ‘charmante excentriekeling’-voetstuk, Mitchell valt uit zijn rol van geëngageerde maar afstandelijke obesrvator.
Ik lees dat mensen dit het minst goede van de vier delen vonden: ik ben het er niet mee eens. Waar de andere verhalen open eindes hebben, en we kunnen dromen, eindigt dit met de dood van Gould. Geen ruimte voor verbloeming, geen plaats voor romantisering: met de voeten op de grond en verplicht geconfronteerd met de menselijkheid van het verhaal.
En meteen ook met al het voorgaande: op McSorley’s Saloon na, zijn alle personages ondertussen overleden. Ook Mitchell. Joe Gould’s Secret was zijn laatste boek, in 1964.
From 1964 until his death in 1996, Mitchell would go to work at his office on a daily basis, but he never published anything significant again. In a remembrance of Mitchell printed in the June 10, 1996, issue of The New Yorker, his colleague Roger Angell wrote: “Each morning, he stepped out of the elevator with a preoccupied air, nodded wordlessly if you were just coming down the hall, and closed himself in his office. He emerged at lunchtime, always wearing his natty brown fedora (in summer, a straw one) and a tan raincoat; an hour and a half later, he reversed the process, again closing the door. Not much typing was heard from within, and people who called on Joe reported that his desktop was empty of everything but paper and pencils. When the end of the day came, he went home. Sometimes, in the evening elevator, I heard him emit a small sigh, but he never complained, never explained.”
Machtig boek, van harte aangeraden.
[van op Boeggn]
