Ik loop al een tijd met vreemde gevoelens rond.

Normaal gezien is het nogal gelijkmoedig, mijn leven: mij zwaar opwinden over vanalles, en tegelijkertijd berusten dat er niets aan kan gedaan worden en dat ik er mij dus eigenlijk niet in zou moeten opwinden.

Maar sinds een dikke maand loop ik dus rond met rare gevoelens. Op het werk zijn mensen in één project echt abnormaal content met wat we gemaakt hebben (“we” = voornamelijk mijn collega’s, ik was meer PM dan wat anders). In andere projecten zijn we nieuwe dingen op poten aan het zetten die meer en meer vorm beginnen te krijgen en dat is bijzonder spannend.

En daarnaast komt er ook helemaal ander werk op mij af, waar ik niet weet hoe het zal uitdraaien maar dat het ook allemaal spannend is.

Het is samen te vatten in Doe Maar-nummers. Normaal gezien is het dit:

… en dat was het voor vandaag / Dit is alles wat ik vraag / Leven met een zeven
Al dat streven naar een tien / Terwijl ik eigenlijk misschien / Wil leven met een zeven

En ik zit eigenlijk al meer dan een maand met dit:

En met op de meest onverwachte momenten dwaze glimlachen en tranen in de ogen en flarden zingen en dwaas huppelen en nerveus zijn en een knoop in mijn maag en vlinders in diezelfde maag.

Het leven soms, jong. Het leven soms.

Ik ga toegeven dat ik er niet 150% zeker van was. We doen een fijn project voor fijne mensen, waar we om de vier weken een vergadering met een Steering Committee hebben: een groep dames en heren die verdomd goed weten waar ze mee bezig zijn, en wat ze willen, en die (gelukkig maar) hun opinie nooit onder stoelen of banken steekt.

Eerst hebben we samen aan een visienota gewerkt.

Stop met rologen, daar achteraan! ‘Visienota’ is geen vuil woord. Op papier zetten wat het precies is dat we gaan doen de volgende paar jaar, en voor wie we dat gaan doen, wat we willen bewerkstelligen — en meteen ook wat we niét gaan doen, voor wie we het niét doen, en wat het allemaal niét zal zijn — dat is soms van onschatbare waarde. Vooral als we allemaal wel min of meer een idee hebben, maar dat het nooit precies uitgeschreven is.

Die visienota was deel één van de vier, in het project. Met de visienota in de hand, hebben we ons verdiept in deel twee, het doelpubliek, en deel drie, de benchmark: vergelijking van andere dingen die ongeveer ook doen wat wij willen doen.

Dat doelpubliek definiëren, dat had een lang lang uitgeschreven document kunnen zijn, maar om het allemaal aanschouwelijk te maken hebben we er ook een stuk of drie persona’s van gemaakt.

Een persona, dat ziet er in eerste instantie niet altijd even indrukwekkend uit: een naam, een foto, een kort verhaaltje dat de persoon situeert in het leven, een paar deelaspecten een klein beetje uitgediept, een oplijsting van eigenschappen waar die persona dan al dan niet veel of weinig in past. Oh, en op de achterkant van het blad een tweetal typische trajecten die de persona doorloopt.

En dát is dan het resultaat van tientallen interviews en observaties en gesprekken, van workshops en analyses en alles?

Wel, ja, inderdaad. En daar komt de framing naar boven: het is duidelijk dat er natuurlijk een hele riem papier met gegevens en analyse achter zit, maar die persona’s zijn daar de neerslag van. We hebben allerlei mensen gezien, we hebben in ons achterhoofd wat de visienota zegt, en dan distilleren we uit al ons onderzoek een reeks relevante dimensies — weet veel of weinig van computers af, bijvoorbeeld. Let op zijn gezondheid of niet. Trekt zich al dan niet iets aan van ecologie.

En dan, vertrekkend van die dimensies, zorgen we voor een goede spreiding van eigenschappen en bouwen we daar mensen rond. Een fanatische marathonloopster die alles gelooft dat ze op het internet leest. Een alleenstaande vader die leeft op fast food, maar die voor zijn dochter met zware allergieën wel alle wetenschappelijke studies over allerlei ingrediënten op gaat zoeken. Een oudere vrouw die niets van computers afweet en voortdurend twijfelt of wat ze koopt wel gezond is. (Onze persona’s waren niét dit, voor de duidelijkheid. :))

Die persona’s worden zo écht mogelijk gemaakt, met een naam en een foto en gezinssituatie en werk en alles er op en eraan, zodat iedereen die in het vervolg werkt aan dat project niet in zijn achterhoofd alle mogelijke dimensies moet houden, en zeker niet lange en gedetailleerde rapporten, maar wel de drie mensen kan zien die tegen de muur geplakt zijn, en op den duur visceraal ingebakken zijn — “zouden we dat wel doen? Mariëtte heeft dit en dit nodig” of “dit is iets waar Elke zeer content mee zal zijn” of “we mogen niet vergeten dat Johan ook zijn ding moet vinden”.

⁂

En dan de benchmark: dat is ook zo’n ding waar het gemakkelijk is om te zeggen “hier is dat goed, daar is dat slecht, wij moeten het goed doen”, en dan achteraf het gevoel te hebben “euh ja, zeggen dat we het goed moeten doen, daar hebben we geen benchmark voor nodig”.

Enter opnieuw die visienota: we nemen de dingen die daar als belangrijk aangestipt zijn voor wat wij willen doen, maken daar assen van waaraan we allerlei gelijkaardige dingen mee aftoetsen, om te kijken hoe zij het doen op al die punten. En dan halen we daar dan uit dat er hiér een niet-ontgonnen niche is, dat geen van de anderen precies doen wat wij gaan doen, dat we elementen van dit en elementen van dat kunnen combineren, dat er lessen te trekken zijn uit wat déze mensen doen.

En qua framing: ’t is geen oplijsting van hoe we het gaan doen, ’t is nog minder een planning — maar ’t is wel een aanknopingspunt voor als het allemaal concreet gaat worden in de volgende fase.

⁂

Ik ben zeer content dat de mensen in de vergadering vandaag helemaal mee waren. Hoezee! Expectations managed, framing duidelijk gemaakt. Als het meezit, is deze fase van het project binnen twee weken klaar en kunnen de volgende fases van het project beginnen, waar er ook echt dingen gaan gebouwd worden.

We hebben een hele tijd geleden — toen er nog geen globale pandemie was — allerlei controlekamers van luchtverkeersleiding bezocht, en daar zeer vele interessante dingen geleerd.

En toen kwamen we thuis, of vaak waren we zelfs nog in de luchthaven, en begonnen we allerlei mogelijke concepten voor oplossingen te tekenen. Dan toetsten we die concepten af met mensen die precies wisten wat de systemen in de backend al dan niet aan konden, verfijnden we onze concepten, en stelden we ze uiteindelijk voor aan gebruikers, in een reeks van conference calls met bevragingen achteraf.

Ruime consensus was het verdict. Goede ideeën, ook wel. En dat ziet er verrekt handig uit.

En dan kwam het moment om te kijken naar wat er allemaal zou moeten gedaan worden, en wat er in de onmiddellijke toekomst haalbaar was om te doen — en draaide het uiteindelijk zo uit dat wat wij het meest interessante vonden, niet meteen het meest haalbare was voor ontwikkeling.

Hey, ons werk bevindt zich altijd tussen dromen en pragmatiek, dus qu’à cela ne tienne, we hebben ons dan een hele tijd geconcentreerd op minder glamoureuze maar ook wel interessante zaken. Tot zeer recent, dus. Want onze oude oncepten worden weer opgediept en gaan in de loop van pakweg het volgende jaar alsnog ontwikkeld worden.

Feestje!

De eerste stap was die concepten allemaal nog eens uitleggen aan iedereen die ermee te maken ging hebben, en de tweede stap is dat er een prototype van een proof of concept gemaakt gaat worden. Ik ben oprecht in blijde verwachting te zien wat daar uit gaat komen: ik had al eens manueel iets van vier dimensies tot twee gereduceerd, maar ik ben enorm benieuwd hoe veralgemeend mijn oplossing kan worden.

Het probleem is gemakkelijk uitgelegd: stel u voor dat het luchtruim boven een bepaalde regio een taart is. Die taart kan op verschillende manieren verdeeld worden: in een noordelijk stuk en een zuidelijk stuk, of in een oostelijk en een westelijk stuk, of een boven-, een midden- en een onderstuk, bijvoorbeeld. Elk stuk wordt met arendsogen bekeken door een luchtverkeersleider. Die kan wel maar een maximum aantal vluchten tegelijk in het oog houden.

Dus als het nacht is en er zijn heel weinig vluchten, dan moet de taart niet opgedeeld worden en kan één mens alles controleren. Als het in de loop van de ochtend drukker wordt, kan er bijvoorbeeld besloten worden om de taart in twee te delen: één persoon kijkt naar alles wat er in het westen gebeurt, en een andere naar alles wat in het oosten gebeurt. Dan wordt het nóg drukker, en wordt het oostelijke stuk in twee gekapt: het noordoosten en het zuidoosten. En tegen de middag is het zó druk dat het westelijke stuk ook in twee gekapt wordt: het bovenste luchtruim enerzijds en het middenste en onderste samen anderzijds.

In ruwe 3D geeft dat zoiets:

En dat dan in twee dimensies geeft dit:

Of wat compacter, met horizontaal de tijd die voorbijgaat en verticaal de verdeling van de taart:

En ja, in dit geval lukt het om het proper te doen, en is het leesbaar en bruikbaar. Het is intuïtief begrijpbaar wat er gebeurt: “alles samen” wordt in twee gesplitst, daarna wordt “oost” in twee gesplitst, en wat later wordt ook “west” in twee gesplitst.

Maar wat gebeurt er als er besloten zou worden om eerst onder te verdelen in oost en west, en daarna in noord en zuid, en daarna in boven-midden-onder? Of wat als iemand zou besluiten dat het wel eens fijn zou zijn om dingen te beginnen mengen, in deze zin bijvoorbeeld?

En dát is dus het fijne: we kunnen dat weten, of dergelijke dingen in het wild écht voorkomen. Ik vermoed dat het niet extreem veel zal voorkomen, omdat er uiteindelijk mensen blijven zitten achter al die configuraties, en dat wij niet gemaakt zijn om in zeer veel verschillende dimensies te redeneren.

Als het wél blijkt voor te komen, en véél voor te komen, kunnen we op zoek naar een algoritme om onduidelijkheden zoveel mogelijk te vermijden. Of misschien wel naar een compleet andere manier om het allemaal gevisualiseerd te krijgen.

Spannend!

(Oh ja, natuurlijk is het veel en veel ingewikkelder dan noord-oost-zuid-west-boven-midden-onder. Uiteraard. En ja, ik heb ook gedacht aan VR of AR. Lijkt me niet realistisch, voorlopig.)