Het is een beetje dystopie, het is een beetje alternatieve geschiedenis, het is een beetje, zoals de blurb zegt, Orphan Black meets Margaret Atwood.

In onze wereld is Louise Brown de eerste IVF-baby in 1978. In de wereld van Girl One is alles hetzelfde als bij ons, behalve dat in de jaren-1970 geen IVF gepionierd is, maar wel parthenogenese.

Een groep vrouwen en een onderzoeker hebben tien dochters gekregen op een soort commune, de Homestead. Zonder dat er een vader was: hun dochters zijn gelijk jongere tweelingzussen, helemaal zoals hun moeders — of toch bijna.

We zijn nu jaren later, de meisjes zijn volwassen of bijna, en ze leven niet meer op die commune. Er is iets ergs gebeurd, jaren geleden: de Homestead is afgebrand, en daar zijn de wetenschapper en een moeder en haar kind gestorven. Het jongste kind.

Het boek begint met Josie Morrow, de Girl One van de titel, ‘t is te zeggen de oudste van de tien, die haar moeder is verloren. Ze is verdwenen, en niemand weet waar naartoe. En hun huis is ook afgebrand. Josie denkt dat het dezelfde mensen zouden zijn die de Homestead hebben afgebrand, en ze heeft een vermoeden dat haar moeder de andere moeders aan het contacteren was.

Ze had in alle geval een jonge journalist gecontacteerd, en Josie contacteert hem ook. Hij is geïntrigeerd en het wordt al snel een road movie, waar ze samen van moeder naar moeder gaan en tegelijkertijd bijeenpuzzelen wat er eigenlijk gebeurd is in jaren-1970, voor, tijdens en op het einde van de Homestead.

Het episodische van die ene moeder na de andere bezoeken maakt dat het verhaal alsmaar vooruitgaat, terwijl het niet alleen in het verleden maar ook in het heden spannend blijft, met mensen die niet blijken te zijn wie iedereen dacht dat ze waren, en ook nog wat bovennatuurlijkachtige dingen erbovenop.

Ik heb het een week geleden uitgelezen. Met enige afstand, wat er blijft hangen: een degelijk boek. Geen verschrikkelijk memorabel boek. Wel iets dat een goede aanzet zou zijn voor een tv-serie.

Op Goodreads gaf ik het vier sterren, omdat ik het geen drie en een half kon geven.

Ai ai ai. Ik was op zoek naar goedkoop en snel vertier, en ik vertrouwde wat Goodreads mij vertelde: dat de Breeds-reeks van Lora Leigh uitstekend zou zijn.

Het verhaal begint in medias res, met Merinus, de dochter van een mediamagnaat. Ze heeft blijkbaar zeven broers, maar zij wil het onderzoek leiden naar Callan Lyons:

She knew her brothers couldn’t make contact, but she could. She suppressed a shiver at the thought. Some would say the man wasn’t even human. A genetic experiment conceived in a test tube, carried to term by a surrogate and inheriting the genes of the animal his DNA had been altered with. A man with all the instincts and hunting abilities of a lion. A perfectly human looking male. A man bred to be a savage killer.

Ooo… kaaaay?

Nee serieus: dit is anderhalve pagina ver in het boek.

En dan is ze bij die mens, ‘t is te zeggen, ze bespioneert hem van op afstand. Ze draaien een hoofdstuk of zo rond elkaar, maar zij is irrationeel aangetrokken tot hem. Hij weet dat ze hem bespioneert wegens dat hij het DNA van een leeuw heeft en hij haar kan ruiken (specifiek haar opwinding, tja), maar zij weet niet dat hij het weet.

Ik had een zwaar vermoeden dat het niet mijn soort boek zou worden bij deze passage, als Merinus de stem van Lyons hoort:

Merinus breathed in long and silent. Oh, what that voice did to her insides. Any minute now her juices would be running from her cunt right down her leg.

Kijk, ik heb geen problemen met sexscènes in boeken. God weet dat ik genoeg softporno romance gelezen heb vorig jaar, ‘t is niet dat ik er lastig van loop. Maar in ‘s hemelsnaam: maakt het toch minstens een beetje interessant!

Dit was van een serieus pijnlijke banaliteit. Het verhaal is quasi-onbestaand: het komt er gewoon op neer dat Callan en Merinus voor elkaar gemaakt blijken te zijn. En dat ze gelijk loopse katten zijn. Letterlijk. Zij wordt gek als ze geen sex heeft met Callan. En ze moet dat dan ook doen, voortdurend. Niet-aflatend. Telkens opnieuw. En opnieuw. En nog eens. En telkens op dezelfde manier.

Saai, saai, saai.

Pijnlijk saai.

Ik ga denk ik nog één boek in de reeks lezen, een mens weet nooit dat het beter wordt. Maar ik vrees er voor.

Ik zag een foto passeren op Instagram en ik was al helemaal getriggerd. Hoe kan iemand zomaar zeggen dat ze mannen haat? Sommige mannen, veel mannen, okay, tot daar aan toe — maar alle mannen? Dat is toch van dat typisch mannenhatend hysterisch feminazi-gedoe?

Ik zag mij al mij helemaal kwaad maken en mensen aanstoten met “kijk! hier! dit is waar het over gaat, als mensen zeggen we mogen niéts meer tegenwoordig!”, maar omdat ik het haat als mensen reageren op alleen artikeltitels zonder de artikels zelf te lezen, ging ik op zoek naar het boek zelf.

Kijk zie: ebook bij bol.com en hopla.

Wel: die tien op tien is niet onterecht. Ik vond het een heerlijk boek. Okay, boekje: het zijn hoop en al 71 bladzijden in groot lettertype. In Word gecopypasted zonder paragrafen en op default lettergrootte blijven er nog 14 pagina’s over:

Het is eigenlijk een lang uitgevallen blogpost, en natuurlijk is er heel veel op te zeggen, maar dat neemt niet weg dat ik het enorm goed vond van inhoud en bijzonder fijn geschreven van vorm. Ik heb letterlijk (letterlijk letterlijk, niet figuurlijk letterlijk) tot tranens toe moeten lachen, en ik heb meer dan veel “ah ja, eigenlijk” moeten zeggen. Het staat vól confronterende maar fundamentaal ware zaken, zoals deze in het hoofdstuk Éloge des réunions Tupperware, des soirées pyjama et de nos girls’ clubs:

Les regroupements de femmes sont des sabbats de sorcières. Dépolitisés, ils sont considérés par les hommes comme futiles et ridicules. Porteurs d’une lutte, ils deviennent excluants et menaçants.

Okay, toegepast op tupperwaremeetings klinkt dat zeer grappig, maar denk er een halve seconde langer over na, en een mens wordt stil van de schrijnende waarheid.

Neen: echt aangeraden. Niet-ironiserend. Ik vond het uitstekend: neen, een mens moet zich niet altijd maar wegsteken achter enerzijds anderzijds, en neen, zeggen dat mens iets haat is geen reden om als irrationeel of quantité négligeable te mogen weggezet worden:

L’accusation de misandrie est un mécanisme de silenciation : une façon de faire taire la colère, parfois violente mais toujours légitime, des opprimé·es envers leurs oppresseurs. S’offusquer de la misandrie, en faire une forme de sexisme comme une autre et tout aussi condamnable (comme si le sexisme était condamné…), c’est balayer sous le tapis avec malveillance les mécanismes qui font de l’oppression sexiste un phénomène systémique, appuyé par l’histoire, la culture et les autorités. C’est prétendre qu’une femme qui déteste les hommes est aussi dangereuse qu’un homme qui déteste les femmes – et prétendre qu’elle n’a aucune raison de ressentir ce qu’elle ressent, que ce soit de l’hostilité, de la méfiance, ou du mépris.

Pas op, dat ik het uitstekend vond, wil niet zeggen dat ik het er 100% mee eens ben of dat ik het alleszaligmakend vind. Ik begrijp dat men in zo’n stream of consciousness-achtig vlugschrift niet meteen alle wereldproblemen kan duiden, laat staan op kan lossen, maar de geciteerde paragraaf hierboven geeft een aanknopingspunt naar mijn grootste punt van semi-kritiek.

Harmange definieert misandrie als volgt:

Je parlerai donc de misandrie comme d’un sentiment négatif à l’égard de la gent masculine dans son ensemble. […] Et quand je dis « à l’égard de la gent masculine », j’englobe dans ce terme tous les hommes cisgenres qui ont été socialisés comme tels, et qui jouissent de leurs privilèges masculins sans les remettre en question.

Het is niet zo eenvoudig als zeggen “mannen slecht, vrouwen goed”: ze heeft het over “cis mannen die als dusdanig zijn gesocialiseerd, die van hun mannelijke privileges genieten zonder ze in vraag te stellen” (oef, de TERF-val handig ontsnapt! :)). Maar sexisme en misogynie zijn natuurlijk niet de enige onderdrukking, en geprivilegieerde cis mannen zijn niet de enige onderdrukkers.

Van zodra er meer dan één as van privilege bijkomt, wordt het allemaal veel complexer en moeten we het moeras van de intersectionaliteit in waden terwijl we tegelijkertijd de klippen van oppression olympics proberen te vermijden. Wat niet zo evident is.

Maar hey: laat dat de pret niet drukken. Boek zeer aangeraden.

Joan Münninghof, geboren in Nederland, maakt in het begin van D‌e stamhoud‌er de 20ste eeuw zijn fortuin in Letland. Zijn onmetelijk groot fortuin. Hij trouwt er met een Baltische Duits-Russische gravin en beweegt er in de allerhoogste kringen. Zijn zoon Frans wordt naar Nederland gestuurd om “meer Nederlands” te worden, maar haat het daar. Hij voelt zich meer Russisch-Duits en Baltisch dan Nederlands.

Hij blijft drie keer zitten op het Nederlandse jezuïetencollege waar hij naartoe gestuurd werd, wordt even naar Engeland gestuurd waar hij kennis maakt met één van de vele vrienden van zijn vader, Joseph Kennedy, en zijn zoons Robert en John, keert ook daar gedegoûteerd van terug, leert op zijn zomervakanties in Letland Wera kennen. Zij is de dochter van een Russische moeder die van Moskou naar Riga was geëmigreerd en een Duits-Baltische ingenieur.

Als de Tweede Wereldoorlog begint slaagt de familie er in om net op tijd Letland te verlaten en zich in Nederland te vestigen, waar de oude Münninghof meteen verder gaat met geld verdienen, ook tijdens de oorlog. Zijn immense netwerk –niet in het minst via de katholieke kerk– zorgt ervoor dat hij buiten schot blijft van zowel de Duitsers tijdens als de geallieerden na de oorlog.

Frans was zó kwaad op zijn vader en zo anti-Nederlands (en anti-Bolsjeviek) dat hij zich zo snel als mogelijk heeft ingelijfd bij de Waffen-SS. Hij spendeert drie jaar aan het Oostfront, trouwt met Wera, en heeft na de oorlog de grootste moeite om zijn verleden af te schudden. Tot zijn vader zijn netwerkspieren laat rollen.

Zelfs de outline van het begin van het verhaal klinkt ongeloofwaardig, maar het is geen fictie. Frans is de vader van de auteur, Alexander Münninghof, die de stamhouder van de titel: hij is de erfgenaam van de familienaam, de enige die ervoor kan zorgen dat de familienaam niet verdwijnt. Hij is ook een journalist, en schrijft dit boek op het einde van zijn leven. Het is dan ook een bijzonder journalistieke, nooit sentimentele maar enorm boeiende vertelling vol mededogen, van uiteindelijk vier generaties complexe geschiedenis.

Frans (of Franz, zoals hij het zelf schrijft) is het triestige hoofdpersonage, laverend tussen totale incompetentie, ongelooflijke naïviteit, immense arrogantie en voortdurend minderwaardigheidsgevoel. Die links en rechts levens verwoest, tot hij op het einde van zijn leven zélf verwoest wordt. En uiteindelijk is alles terug te brengen op zijn vader, de Oude Heer, die onverbiddelijk mensenlevens kneedde — waar generaties ver nog de gevolgen van te voelen waren.

Ik heb het boek aan meer dan honderd pagina’s per uur in één ruk uitgelezen, en ik was na afloop sprakeloos. Totale waanzin, en niet alleen het menselijk wrakhout dat aan de lopende band gecreëerd wordt, maar ook de manier waarop geld en macht werken.

Zeer aangeraden.