Spensa zit in een soort andere wereld, waar andere regels gelden. Ze ontmoet er de vorige piloot van haar AI-ruimteschip, maar hij is zijn geheugen verloren. Dat is wat deze wereld doet, blijkbaar: mensen verliezen stukje bij beetje hun geheugen. Ze weten niet meer wie ze zijn, waar ze vandaar komen, wat hun bestaansreden is. Ze moeten ook niet meer eten of drinken, verliezen alle besef van tijd, enfin: niet zo goed.
Of wel, natuurlijk, want eigenlijk is het niet zo’n slechte wereld. Veel spanning en avontuur, met piraten die risicoloos tegen mekaar vechten zonder ooit dood te gaan, dat soort dingen.
Spensa wil wél weg. Ze heeft daarvoor een schip nodig. En ondertussen leert ze alsmaar meer over wat het betekent om krachten te hebben, in een soort van Breath of the Wild-achtige situatie met plaatsen waar eeuwenoude verhalen en instructies achtergelaten zijn.
Ze wordt gevangen genomen slash infiltreert bij een groep piraten, en — verrassing! — maakt er alweer vrienden met — verrassing! — alweer net iéts te cute aliens.
Ik vond het niet slecht. Nog één boek en het verhaal is uit. Ik schat dat dat een degelijk boek zal zijn, met een degelijk einde. Zo veel vertrouw ik Sanderson wel.
Oh, en het ziet er naar uit dat het toch geen Cosmere-verhaal is, maar iets daarbuiten. Spijtig wel, ergens.
Tussen de cliffhanger van deel twee en het vervolg in deel drie zijn er twee kortere boeken van een paar honderd bladzijden elk, die geschreven zijn door Sanderson en Janci Patterson.
Dit heeft een serieus gevoel van side quest, met de vrienden van Spensa die uitzoeken hoe het systeem van magie in deze Cosmere-wereld (?) in mekaar zit.
Het heeft iets met beesten te maken, en cue de alweer net iets te cute dingen.
Maar alla. Snel gelezen, en niet slecht. Niet goed ook hé. Maar niet slecht.
Er is iets in het Gravensteen te doen. Het thema is “kruistochten”. Dit is hoe het omschreven werd op stapels websites, onder de kop “Oosterse sferen”:
Tijdens zijn eerste kruistocht heeft Filips van de Elzas zich laten inspireren door de oosterse gebruiken en gewoontes. Nu overweegt hij om een tweede keer het kruis op te nemen. Maar kerst nadert. De huishoudelijke staf van het Gravensteen heeft alles in gereedheid gebracht voor de feestdagen.
Verwacht je aan oosterse accenten, exotische geuren en warme kleuren, met laatavondopeningen en een sfeervolle winterbar.
Kinderen kunnen op zoek gaan naar de schatten die de kruisvaarders meebrachten uit het oosten. Op het einde van hun zoektocht, wacht hen een kleine verrassing.
Filips van de Elzas heeft zich wellicht inderdaad laten inspireren door oosterse gebruiken en gewoontes, zoals veel van de kruisvaarders. Weliswaar vaak nadat ze er daar een bloedbad van gemaakt hadden, maar toch.
Eén van de vele zaken die het zo fascinerend maken, de tijd van de kruisvaarders, zijn de wisselende allianties. De Seltsjoeken die vanaf 1077 een sultanaat hadden opgebouwd in Anatolië, hadden begin de jaren 1160 een verdrag met het Byzantijnse rijk. De sultan van Rûm werd beschouwd als een vazal van de Keizer, ze waren vriendjes met mekaar en Manuel maakte van de vrede in het gebruik om elders orde op zaken te stellen: Hongarije verslaan, de Balkan weer stevig onder zijn controle, Cilicië ten zuiden van Anatolië heroveren op de lokale Armeense krijgsheren, en een vazal maken van het vorstendom Antiochië (dat van Prins Bohemund van de Rode Ridder-boeken!).
Probleem was wel: ook Rûm maakte van de vrede gebruik om orde op zaken te stellen. Sultan Kilij Arslan II versterkt zijn leger en consolideert zijn macht door wat interne tegenstand weg te ruimen. Als Saladin het overneemt van Nur ad-Din in Syrië en meer naar Palestina en Egypte kijkt dan naar het land aan de rand van Byzantium, begint Kilij Arslan links en rechts zijn territorium uit te breiden.
Het is duidelijk waar het conflict zit: Rûm heeft hele stukken centraal Anatolië en wil meer vruchtbare gronden aan de kust, Byzantium heeft Manzikert nog niet verwerkt en zou bijzonder graag opnieuw heel Anatolië controleren.
Lang verhaal kort, Manuel mispakt zich, en de slag bij Myriokephalon is één van die keerpunten in de geschiedenis. Manuel zelf beschouwde zijn (eigenlijk nodeloos) verlies als even erg als Manzikert zelf; het was de laatste keer dat Byzantium eigenlijk zelfs maar kans maakte om Anatolië terug te krijgen.
Filips van de Elzas was de neef van Boudewijn IV van Jeruzalem, die koning van Jeruzalem was toen Filips zijn eerste kruistocht deed. Het was 1177, een jaar na Myriokephalon. Manuel Komnenos’ leger was misschien serieus gehavend, maar hij had wel nog zijn vloot, en zijn plan was om die in te zetten om Saladin aan te vallen in Egypte, in een alliantie met Onze Jongens. Toen Filips aankwam, was iedereen content: Manuel dat er vechters waren, Boudewijn dat er iemand was die niét melaats was zoals hij en die de leiding van de inval kon overnemen.
Willem van Tyrus vertelt het hele verhaal. Filips krijgt het regentschap van Jeruzalem aangeboden als hij maar Egypte zou binnen vallen, maar hij ziet dat niet echt zitten. Hij zegt dat, euh, ik ben hier eigenlijk, wacht, hang on, euh, ah ja! ik ben hier alleen maar als pelgrim, niet om zo’n zware verantwoordelijkheid op mij te nemen. Waarop Boudewijn: okay, no problemo, hier: Reinoud van Châtillon zal baas zijn, zijt gij dan zijn assistent. Filips: Euh nee, ik vertrouw die mens niet echt. Boudewijn: jamaar kijk hier, een hele Byzantijnse vloot! Filips: Euh en waarom zouden wij die Grieken een plezier moeten doen?
Bleek, zegt Willem, dat Filips eigenlijk gewoon naar ginderachter was gegaan om zijn twee nichten, Sybilla en Isabella, te proberen doen trouwen met de twee zonen van zijn favoriete vazal Robrecht van Bethune (nee, niet die Robrecht van Bethune). Iedereen kwaad, en Boudewijn van Ibelin: wij maar denken dat gij hier zijt voor een kruistocht en ’t is gedomme om huwelijken te arrengeren! Filips: okay, als het zo zit, salut, ik ben terug naar huis, trekt uw plan.
Hij krijgt toch een beetje spijt, doet een halfhartige militaire expeditie naar Hama samen met Raymond III van Tripoli, moet onverrichterzake afdruipen, gaat dan naar Antiochië en helpt met lange tanden Prins Bohemund om Harim te beleggen, maar als ze horen dan Saladin terug is in Syrië, stoppen ze hun beleg, keert Filips voor Pasen terug naar Jeruzalem en reist hij maar weer naar huis.
In 1179 is hij terug in onze contreien, en een jaar later laat hij het Gravensteen zoals we het nu kennen bouwen bovenop wat er al eeuwen stond. ’t Is niet bijzonder ver gezocht dat hij zich liet inspireren door de vestingen die hij in Outremer zag.
⁂
“Nu overweegt hij om een tweede keer het kruis op te nemen.”
Het verhaal moet zich dus ergens vóór 1190 afspelen. Filips, die jaren lang de belangrijkste edelman van Frankrijk was, de peter van de nieuwe koning Filips Augustus was, hem begot zijn nicht Isabella van Henegouwen had laten trouwen en hem daarbij heel Artesië als bruidsschat had gegeven, lag al van het begin in ruzie met de kersverse koning die het blijkbaar toch niet zo zag zitten om een handpop te zijn. En hopla, oorlog tussen de koning van Frankrijk en zijn kroonvazallen.
Het is écht oorlog met vechten en al, maar Filips Augustus speelt het slimmer en politieker, haalt bijvoorbeeld de schoonzoon van Filips van de Elzas over naar zijn kant (ah ja, Boudewijn V van Henegouwen was nu eigenlijk vooral de vader van de koningin van Frankrijk). En dan sterft Filips v/d E’s vrouw Elisabeth van Vermandois in 1183, en eist Eleonora van Vermandois, Elisabeths zus, met steun van Filips A dat Filips v/d E Vermandois aan haar moet teruggeven. Nog oorlog!
Filips van de Elzas had gedacht dat hij baas van Frankrijk zou kunnen worden; uiteindelijk is het Filips Augustus die van de Franse koning weer de Koning van Frankrijk is beginnen maken. Een blik op de kaart van Frankrijk vóór en na Filips A maakt dat wel serieus duidelijk:
Door Wikipedia users: Vol de nuit (original French version), SamWilson989 (modified English version) – File:Territorial Conquests of Philip II of France.png, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=62789092
Afijn. Filips van de Elzas gefnuikt alhier, dan maar weer naar Palestina? Ja, maar ’t is maar voor eventjes: hij zet aan, komt toe, en sterft meteen van de pest bij het beleg van Akko.
Het beleg van Akko dat afliep in één van die typische “ah ja maar ja iederéén deed dat in die tijd” situaties: Richard Leeuwenhart had een stapel gevangenen en wou ze met Saladin uitwisselen voor een stuk van het Heilig Kruis, 100.000 goudstukken en 1600 christenen die Saladin had. Richard en Saladin vertrouwen mekaar niet echt, doen allebei “gij eerst uw gevangenen vrijlaten”, Richard wil eigenlijk gewoon rap verder gaan vechten, en op een bepaald moment besluit Richard dat Saladin teveel aan het treuzelen is, verzamelt hij zijn 2700 gevangen mannen en nog 300 van hun vrouwen en kinderen, bindt ze aan mekaar vast met touwen, en laat ze allemaal afslachten door zijn ridders. In het volle zicht van Saladins leger.
Amin Maalouf schrijft in Les croisades vues par les arabes dat Saladin zijn gevangenen ook beu was en ook gehaast was, maar dat hij zijn 1600 man vrijgelaten had in plaats van ze dood te doen. Het zou fijn zijn als dat de historische consensus was, maar alhoewel iedereen het eens is dat Saladin een fijne mens was, heeft hij zijn 1600 man zonder veel twijfel ook gewoon geëxecuteerd:
Saladin’s wars against the crusaders were more frequent, extensive, and violent than those of the Fatimids. In spite of his reputation for magnanimity, Saladin’s treatment of prisoners of war was quite callous. A certain pattern in his behavior is evident. At times of military successes, Saladin’s behavior toward conquered populations and captured leaders of the crusaders was generous. However, at times of no military successes or in periods of military setbacks, Saladin’s behavior toward prisoners was savage, and they were quite systematically put to death. The killing of prisoners was not regarded as sinful or even shameful behavior.
Yaacov Lev, “Prisoners of War During the Fatimif-Ayyubid Wars with the Crusaders” in Michael Gervers & James M. Powell (red.), Tolerance and Intolerance: Social Conflict in the Age of the Crusades, Syracuse University Press, Syracuse NY, 2001, p. 12
Hopelijk wel op een iets meer menselijke manier dan aan mekaar gebonden en doodgeslagen, gestoken, geknuppeld en gestenigd, zoals de 3000 van de slachting van Ayyadieh.
⁂
Tina De Gendt schreeuwde moord en brand over de aankondiging zoals ze hierboven staat, en over het beeld dat erbij stond:
Wie bedenkt dit in hemelsnaam??? Sterk staaltje oriëntalistisch, ahistorisch, racistisch en volledig ongepast misbruik van ons stedelijk erfgoed. En dat in de stad die zichzelf voorloper van de dekolonisatie noemt, mensenrechtenstad ook, waar we via allerlei projecten het debat over het verleden juist proberen open te breken. Als we opnieuw gaan beginnen met de kruistochten te verheerlijken, zet Leopold II dan maar terug!
Ik vond dat bijzonder straf, dat die drie onschuldige paragrafen en dat ene beeld van fotograaf Abuli Munavary er in slaagde om oriëntalistisch én ahistorisch én racistisch te zijn. Ik heb ook heel hard gezocht naar die verheerlijking van de kruistochten maar ze niet gevonden.
Ik zou het wél fijn gevonden hebben als er wat meer duiding stond, en aanknopingspunten om meer te leren over de kruistochten, maar ik zag niet meteen het gruwelijke racisme of de ahistoriciteit.
Het moet duidelijk zijn dat ik niet intelligent genoeg ben, want professor Jan Dumolyn heeft het allemaal wel gevonden:
Zowel qua afbeelding als qua taalgebruik is dit puur ‘oriëntalisme’. Die afbeelding, dat is gemakkelijke stereotypering van ‘de andere’. Dat is bijna Aladdin, maar zelfs bij Disney beelden ze vandaag zo geen stereotypen meer uit. Daarnaast past dit ook weer in de typische ‘disneyficatie’ die Historische Huizen consequent toepast: zoete verhaaltjes over de kruistochten van de Graven van Vlaanderen, dwaas, gemakkelijk, clichématig en zelfs licht racistisch, terwijl dat waarschijnlijk niet eens zo bedoeld is.
Alle hulde aan de prof. Hoe durven ze eigenlijk, spreken van “oosterse accenten, exotische geuren en warme kleuren”? Dat is inderdaad van een aan het ontmenselijkend grenzend cultuurimperialisme. En een foto van een persoon zetten die plausibel er zou kunnen uitzien als iemand van daar, en wel bewust een foto van een niet-lelijke man! Zo bont durft zelfs Disney het inderdaad niet meer te maken:
En kinderen laten zoeken “naar de schatten die de kruisvaarders meebrachten”, dat is zó transparant een verheerlijken van de cultuurroof die de kruisvaarders deden — denk maar de leeuwen van San Marco, die ze, euh, buitmaakten, op, euh. Hoedanook. Als er schatten aanwezig zijn, moét altijd daar bij staan waar ze vandaan komen, dat weten we allemáál toch?
Nee: schandalig! Verheerlijking! Awoert!
Gelukkig is er een volledig verbeterde en véél meer degelijke versie van de tekst online gezete:
Deze editie neemt je mee naar de tijd van Filips van de Elzas, die de burcht het gekende uitzicht met poortgebouw, hoog donjon en cirkelvormige omwalling gaf. De inspiratie daarvoor zou hij hebben opgedaan in het huidige Syrië. Uit het oosten kwam toen nieuwe kennis en innovatie naar het westen. De kruistochten zorgden voor veel kommer en kwel, maar ook voor interculturele uitwisseling.
Het Winterwonderkasteel 2021 wordt voor de gelegenheid ingekleed in een Oosterse stijl. Verwacht je aan exotische geuren en warme kleuren, met laatavondopeningen en een sfeervolle winterbar.
Kinderen kunnen op zoek gaan naar de nieuwigheden die handelaars meebrachten uit het oosten. Op het einde van hun zoektocht, wacht hen een kleine verrassing.
Het zijn nieuwigheden geworden en geen schatten meer. En het zijn “handelaars” geworden.
En deze ronduit racistische paragraaf is gelukkig weggekieperd:
Tijdens zijn eerste kruistocht heeft Filips van de Elzas zich laten inspireren door de oosterse gebruiken en gewoontes. Nu overweegt hij om een tweede keer het kruis op te nemen. Maar kerst nadert. De huishoudelijke staf van het Gravensteen heeft alles in gereedheid gebracht voor de feestdagen.
Daar zijn onze kindjes zowaar toch wel aan iets vreselijks ontsnapt, zeg.
Ik persoonlijk vind “de kruistochten zorgden voor veel kommer en kwel, maar ook voor interculturele uitwisseling” eigenlijk nog erger dan niets zeggen: die “kommer en kwel” doet het lijken op een album van Jommeke of zo. Terwijl het gewoon oorlog en slachting en geweld en bloed en economie en politiek was.
(Enige tijd later, of het moet zijn dat ik daarnet helemaal over gelezen heb, is er een link naar “Waarom de kruistochten” toegevoegd, met onder meer dit:
De kruistochten, militaire expedities naar Constantinopel en Jeruzalem, zorgen vooral voor veel kommer en kwel. Toch leiden ze zowel op het vlak van de materiële cultuur als op het vlak van economie, religie en filosofie tot een kruisbestuiving. Ze brengen Europa in nauwer contact met de markten van Damascus, Bagdad en Alexandrië. Door handelsverdragen tussen het Byzantijnse Rijk en de Italiaanse stadstaten neemt de handel met het Oosten via de Middellandse Zee toe.
Wat er staat, is ongetwijfeld waar. Maar wat er niét staat, en wat ik net het meest ongemeen boeiende vind, is dat de kruistochten veel méér dan “militaire expedities” waren, waarbij om de zoveel tijd eens een all-in naar het oosten geboekt werd. Outremer, de kruisvaardersstaten, waren van 1098 tot arguably het einde van het hertogdom Naxos in 1579 een going concern, op het kruispunt van oost en west en “Franken” en Byzantium en Saracenen.
Takkoord, het is naïef om te denken dat het daar allemaal een fijne culturele melting pot was — Outremer is altijd een zaak gebleven van een westerse elite, en er was nooit zoiets als grootschalige integratie met de lokale bevolking. Maar toch: er wás contact. En er wás wederzijdse beïnvloeding. Eeuwen en eeuwen aan een stuk.
Pak Melisende van Jeruzalem (1105-1161): koningin van Jeruzalem, dochter van Boudewijn II van Jeruzalem (geboren in de Ardennen) en van Morphia van Melitene (Armeens en Grieks-Orthodox). Melisende trouwt met Fulco van Anjou (uit Frankrijk); haar zoon Amalrik trouwt eerst met Agnes van Courtenay (geboren in Edessa) en dan met Maria Komnena (dochter van een Byzantijn en een afstammelinge van de Armeense koningen). Maria’s zus trouwt met Bohemund III van Antiochië en haar broer is een Byzantijnse troonpretendent.
Hoe ongelooflijk is dat allemaal niet? Wat voor een verhalen moeten dat allemaal niet geweest zijn!
⁂
Als zo’n oosterswinderwonderkasteel ook maar één kind een duwtje geeft in de richting van die geschiedenis, is het voor mij geslaagd.
En behalve dat, vind ik (a) dat het niet intelligent was van Historische Huizen Gent om niet metéén meer context te geven bij het event, en (b) dat het ronduit beschamend en tenenkrullend is hoe hierop gereageerd werd. Ik maak me niet veel illusies dat wie dan ook er van wakker ligt, maar dit is koren op de molen van al wie zegt dat we in een té politiek correcte maatschappij leven.
Een mailtje naar Historische Huizen Gent, van “hallo mensen, ik zie dat er iets van de kruistochten staat, zou het een goed idee zijn om wat meer duiding te geven, dat mensen niet de indruk krijgen dat we doen alsof de kruistochten alleen maar fun and games waren”?
Néé, natuurlijk niet.
WIE BEDENKT DIT IN HEMELSNAAM??? STERK STAALTJE ORIËNTALISTISCH, AHISTORISCH, RACISTISCH EN VOLLEDIG ONGEPAST MISBRUIK VAN ONS STEDELIJK ERFGOED. EN DAT IN DE STAD DIE ZICHZELF VOORLOPER VAN DE DEKOLONISATIE NOEMT, MENSENRECHTENSTAD OOK, WAAR WE VIA ALLERLEI PROJECTEN HET DEBAT OVER HET VERLEDEN JUIST PROBEREN OPEN TE BREKEN. ALS WE OPNIEUW GAAN BEGINNEN MET DE KRUISTOCHTEN TE VERHEERLIJKEN, ZET LEOPOLD II DAN MAAR TERUG!
Heel sterk, jongens. Heel sterk. Zó gaat ge vrienden maken. En verkiezingen winnen.
Ik gaf dit boek vier sterren op Goodreads. Ik wou dat ik met punten op toen kon werken, dan kreeg dit van mij een zeven op tien. Mijn uitgangspositie is zes: dat krijgt een boek dat mij noch aangenaam noch onaangenaam verrast. Dit was iets beter dan ik had verwacht, maar niet zó goed dat ik het zeer goed vond, wat een acht waard was geweest.
Spensa is op spionagetocht. Ze is vermomd als een alien en komt in een nieuw soort schoolachtige situatie terecht, waar zij zeker niet mag laten weten dat ze een mens is, want mensen worden gehaat wegens gevaarlijk agressief.
Ze leert er nieuwe mensen, euh, wezens kennen en verruimt haar blik op de wereld. Waar ze vroeger dacht dat alle aliens slecht waren, beseft ze nu dat ze eigenlijk ook maar gewoon zoals haar zijn.
Natuurlijk zijn er ook slechte slechteriken, en complotten en avonturen en spanning en zo. Onderhoudend, maar soms toch gelijk iets té voor dertienjarigen, met een te cute voor woorden AI en een te cute voor woorden ras van 25 cm grote vos-kat-achtigen die eeuwen geleden al in contact waren met Japan?
Veel worldbuilding, en inderdaad openingen naar Cosmere-zaken. Dat zal ongetwijfeld in boek 3 duidelijker gemaakt worden, want dit boek eindigt serieus zwaar op een cliffhanger.
’t Is een YA-boek van Brandon Sanderson. Het begin van een reeks die ik niet kende. Uit curiositeit opgepikt, en jawel: ’t is wel degelijk zéér YA.
Spensa is zeventien. Ze is een rebelsachtig karakter, opgevoed door haar grootmoeder die nadat ze in het begin van het boek haar vader was verloren, met een droom om piloot te worden zoals haar vader. Ze wonen op een planeet (maan?) die al generaties lang aangevallen wordt door de Krell, mysterieuze aliens.
De hele samenleving is militaristisch, met bovenaan de pyramide piloten. Spensa’s vader was een sterpiloot, maar in een beslissend gevecht zou hij weggevlogen zijn, en neergeschoten als een lafaard. Daardoor ligt het nu al min of meer vast dat Spensa nooit in de pilotenschool zal geraken.
Uiteraard raakt ze er toch in, en uiteraard (’t is YA voor iéts) is ze er (a) de allerbeste maar wordt ze (b) behandeld als uitschot door de bazen, mag ze bijvoorbeeld niet ter plaatse eten en slapen.
Ze ontdekt in een grot een ruimteschip dat enorm krachtig is, veel beter dan waar ze nu mee vechten, en met een AI aan boord — iets dat ongehoord is.
En voilà, the stage is set voor training montage en coming of age en een beetje romantiek en veel spanning en alles. Ik ga niet zeggen dat het geen clichéverhaal is, maar het is wel in orde. Het is Brandon Sanderson, dus er zal ongetwijfeld ergens op een bepaald moment Cosmere-gedoe in komen en de één of andere vorm van magie (niet verbazend dat Spensa uiteraard ook iets van magische krachten heeft, waar iedereen geheimzinnig over doet en bang van is). Maar het is ook science fiction met de Aarde en aliens en ’t is wel fijn om te zien wat er allemaal zal gebeuren.
Ik ging met de kat in de zetel zitten en ik rook met mijn linkerneusgat een geur die mij bekend voorkwam.
Geen idee welke geur het precies was, maar hij kwam mij wel enorm bekend voor. Dat gevoel van “het ligt op de punt van mijn tong” voor de naam van een acteur, de titel van een boek, het antwoord op een goede quizvraag? Dát dus, maar voor een geur.
Het had iets houtachtig, maar ook iets van petrichor. Het kwam en het ging, en het was zoet en ook gekruid.
Drie dagen op rij ging ik om de zoveel tijd met de kat in de zetel zitten, en drie dragen op rij bleef ik het ruiken, en drie dagen op rij kon ik er maar niet op komen waar ik die geur van kende.
Tot daarnet. Ik had er plots een beeld bij van een witte plastieken zak, en ik zocht van associatie naar associatie tot ik er op kwam: de geur van de takken van witte muskaatdruiven, als de druiven bijna op zijn en er alleen nog de takken in de zak zitten.
Weirdly specific, takkoord. Maar ik ben wél immens content dat ik er uiteindelijk alsnog op gekomen ben. Blijf daar eens mee in uw hoofd zitten jong, een geur.
Een masterclass in hoe een goede review moet zijn: geen spoilers, en toch ten gronde.
Mike is een notoir moeilijke mens, en als hij zegt dat deze reeks misschien wel het beste is dat hij ooit zag, dan wil dat enorm veel zeggen. Ik ben het met hem eens: het is een uitstekende, uitstekende reeks. Zeer goed verhaal, uitstekende dialogen, fantastisch geacteerd, heerlijke cinematografie. Alles 10 op 10.
Gaat dat zien! Op Netflix! Snel!
Kijk trouwens naar geen enkele andere review, zoek er niets over op. Doe wat ik deed: deze review zien, en dan meteen gaan kijken. Ge gaat het u niet betreuren.
Na een paar dagen droge hoest en iets dat ergens zeer diep in mijn keel en mijn longen leek vast te zitten en maar niet los te komen: vanmorgen wakker geworden met slijm! Hoera! Iets om op te hoesten, as opposed to gewoon hele dagen zitten hoesten zonder aantoonbaar resultaat!
Ik heb ook minder hoofdpijn, en het doet niet meer overal pijn in mijn gewrichten en mijn spieren, dus hoera! Progressie!
Ondertussen zijn er allerlei opbeurende berichten over de globale pandemie (klik vooral door, ’t is leutig):
Beste mensen, ik maak me ernstig zorgen over omicron; toen ik de mutaties mapte op de structuur zodra de sequentie er was, moest ik naar adem happen. Tapijtbombardement van de regio's waar menselijke neutraliserende antistoffen binden. 1/n
…waardoor ik zo het gevoel heb dat het binnenkort wel eens weer totale lockdown zou kunnen zijn. Mij niet gelaten, maar voor de kinderen toch wel triestig. Vooral dan voor Zelie: da’s gelijk bijna heel haar universitaire loopbaan helemaal anders dan ze eigenlijk had moeten zijn. Jaren die ze niet meer zal terug krijgen, helaas.
(Spoiler warning, maar ’t is niet alsof de centrale gebeurtenis in dit boek niet al overal verteld werd.)
In juni 2021 landt een Air France-vlucht van Parijs naar New York met aan boord een dikke 200 mensen. Niets speciaals, ware het niet dat hetzelfde vliegtuig met dezelfde mensen aan boord ook al in maart 2021 geland was.
We krijgen het verhaal van een stuk of 11 personages in en door elkaar gevlochten: vóór de vlucht en na de vlucht — die voor de mensen die in maart geland zijn niet meer dan een zeer turbulente vlucht was — en dan de verhalen van de mensen die in juni geland zijn, en dan hoe ze elkaar leren kennen en allemaal anders reageren.
Er is ongetwijfeld veel te vertellen over de achterliggende truken van de foor die Le Tellier doet: stapels verwijzingen naar andere literatuur, metatekstuele dingen over het verhaal en de roman en de werkelijkheid, de elf personages worden voorgesteld in elf verschillende schrijfstijlen, in het boek dat L’Anomalie heet, speelt de roman L’anomalie een belangrijke rol, en schrijft de schrijver van L’Anomalie zelf een boek dat het verhaal van elf passagiers doet, yada yada.
Allemaal zonder enige twijfel zeer slim en doordacht, in de zin van “ha, kijk eens hoe slim en doordacht ik ben” en ook in de zin van “zie mij Oulipo zijn” — maar, en da’s niet zo evident: het steekt eigenlijk op geen enkel moment tegen. Het leest gewoon als een fijne roman, met een benedengemiddeld originele sciencefictionpremisse maar met wel met bovengemiddeld goede personages.
Het is een vreemd boek, met individueel goede verhalen en vooral individueel goede hoofdstukken (dat ene met een in het Frans nadenkende religieuze fanaticus zal mij nog een tijd bijblijven qua depaysement), maar dat in zijn totaliteit toch wat teleurstellend is, en een mens op zijn honger laat.
Het leest ook als een boek dat minstens 50% langer had moeten zijn. Op het einde van het boek is het alsof Le Tellier er echt van af wil zijn. Op letterlijk een paar paragrafen zegt hij hoe het verder loopt met de mensen. En dan is er een einde dat helemaal onbegrijpelijk lijkt.
Maar misschien is dat wel precies wat hij eigenlijk aan het doen is, zoals het zelfportret van Parmigianino waar hij het even over heeft: een soort zelfrefererend fractaal boek in het boek in het boek in het boek tot er uiteindelijk maar één letter van overblijft.
Op die manier is het dan wel helemaal geslaagd, en zal een mens met meer tijd en goesting dan mij de oulipo-regels er ooit wel eens uit distilleren.
Om een “normaal” verhaal/boek te zijn, had het niet die condensatie van condensatie aan het eind moeten hebben. Had het, zoals ik zei, langer moeten zijn. Er zit ergens in het boek een betere versie van Lost, en voer voor een degelijke tv-reeks van een seizoen of vier vijf.
Ik ben anderhalve dag schijteziek geweest. Maar echt serieus: hoofdpijn, keelpijn, hoesten, koorts, niet kunnen ademen, overal spierpijn.
Ik dacht eerst dat het zeker geen Corona was, maar op den duur begon ik mij toch wat zorgen te maken. Mijn slechtste moment was rond een uur of halfzeven vanavond, dat ik rillend van de koorts met een barstend hoofd in mijn bed lag en vroeg of Sandra mij geen glas water kon brengen en pillen tegen de pijn.
Zij heeft mij Nurofen gegeven en een van de kinders om een zelftest gestuurd. Tegen dat die test er was, voelde ik mij al veel beter (leve Nurofen!), en ziet:
Een negatieve zelftest. Niet dat het mij zwaar verbaast — ik zou niet weten waar ik het eigenlijk zou moeten opgedaan hebben — maar toch een opluchting. Het zal dus gewoon griep zijn of zoiets. Of de traditionele “mijn lichaam weet dat het vakantie is, tijd om eens ziek te worden” miserie.
Zo ongeveer het tegenovergestelde van mijn overtuiging, en de muziek staat eigenlijk veel te luid, maar toch: ik heb hem nu al drie keer bekeken, en er zijn momenten dat ik er tranen van in de ogen krijg. Van de emotie, welteverstaan. Ik zou bijna zelf Frans willen zijn. En zijn “Ce pays dont vos enfants ont la nostalgie sans même l’avoir connu” mag van mij de eeuwigheid ingaan. Zó goed.
Ik weet niet hoe de goegemeente in Frankrijk hier op gaat reageren, maar ik kan mij inbeelden dat het enorm aanslaat. De speech kan alleen bekeken worden na inloggen, en er staat een leeftijdsbeperking op. Dat alleen al is een politiek feit: ik kan me niet herinneren dat ik dat al ooit zag bij een andere politieke toepsraak.
Goedkoop sentiment, gevaarlijke praat, niet eens verholen niet eens cryptofascisme en rauwe islamo- en allerlei andere fobieën en -haat, maar hey: magistraal.
En uiteraard is die “semiblokkering” op Youtube meteen koren op zijn molen: “La police de la pensée ne se cache même plus: elle exhibe sa nature tyrannique. Le vrai combat commence.”
Ik vond het een degelijk boek zonder veel meer. De vertelster, Constanta, wordt na een raid op haar middeleeuws boerenhol ergens in Roemenië waar ze voor dood achtergelaten werd, een vampier gemaakt door Dracula. Ze spendeert een paar eeuwen met hem als zijn vrouw. Dan haalt hij er een tweede vrouw bij, aristocratisch, in communicatie met de halve wereld. Ze spenderen een paar eeuwen samen als drietal. En dan haalt hij er, in de nadagen van de Russische Revolutie, een arme acteur uit Sint-Petersburg bij.
Ik had het gevoel dat hun relatie het enige interessante was in het boek. De drie konden elkaar niet verdragen en de acteur had een echtgenote en een dochter, die hij bijna nooit ziet. Dat waren de enige die de tijd die ze samen doorbrachten ook leuk hadden. De rest was het gewoon, en ik vond het niet echt interessant. Dracula’s huishouden is niet spannend, en de situatie van de acteur was niet echt interessant. De twee vrouwen hadden wel iets, maar zelf noemde ik hen niet echt fascinerend.
Constanta hield van Dracula en verloor zich in zwakheden die ze aan iemand anders wilde geven. Een uitstekende karakterisering van een vrouw die de kracht van een man miste. Ik vond haar erg leuk. En de acteur was ook leuk. Hij had een heel eigen stempel, vond ik. De andere twee vrouwen waren voor mij weinig opwindend.
Constanta was vaak ongelukkig, maar ze werd er wel sterker door. Ze werd geen sterke vampier, ze werd een sterke vrouw. En dat maakte het boek voor mij interessant.
Het boek heeft een korte en een lange versie. Ik heb de lange versie gelezen. Ik vond die niet echt langer dan de korte versie. Het stuk van de acteur, dat op zich een meer eindeloze liefhebbersroman zou zijn, zou bijvoorbeeld helemaal weggevallen zijn.
Ik vond het een degelijk boek zonder veel meer. De vertelster, Constanta, wordt na een raid op haar middeleeuws boerenhol ergens in Roemenië waar ze voor dood achtergelaten werd, een vampier gemaakt door Dracula. Ze spendeert een paar eeuwen met hem als zijn vrouw. Dan haalt hij er een tweede vrouw bij, aristocratisch, in communicatie met de halve wereld. Ze spenderen een paar eeuwen samen als drietal. En dan haalt hij er, in de nadagen van de Russische Revolutie, een arme acteur uit Sint-Petersburg bij.
Na enige tijd staat de acteur de boel alleen te leiden, poogt een einde te maken aan het boerenbestaan van Dracula et al en begint op eigen houtje een leger op te bouwen tegen de Russische Revolutie. Dit leger vertrekt om hen te beschermen van een groter, militair leger dat hen vanop enige afstand zonder veel moeite zou hebben kunnen verslaan.
In Engeland en Amerika gaat Dracula na het uiteendrijven van het leger, garant op respectabele leiding voor een winnaar aan geen van beide oorlogspartijen, door als immigrant. Zoals verwacht koopt hij wapens in Engeland en probeert hij Jozef Stalin te vermoorden. Hij tuigt zijn illegale wapenfabriek dus (eigenmachtig) uit nadat de gestorven Russisch-imperialistische hoogstaande en vergeefse tegenstand er zijn greep op verliest.
De schrijfstijl is vloeiend en prettig om te lezen, maar sterft meestal weg vooraleer hij ergens echt attent op aanpakt. Je wordt vaak afgesloten voor wie dat dan ook gedaan heeft wat of waarom en vooral waarom. Verheug u de kans dat je op een lalling eindigt, dat is misschien het meest misleidende element in het boek. Temeer omdat het in een aantal woorden in het epiloog bijgelegd wordt: het was Dracula die Dracula het huis uit loodste om zijn vrouw te troosten. Waarschijnlijk was dat nou niet de bedoeling, dus de schrijver heeft bij geforceerde mate van openheid avondlijke sirenes vervolgens slechts ten dele kunnen verhullen.
Stapels en stapels en stapels vijfsterrenreviews op Goodreads. ’t Is niet moeilijk te raden waarom: het verhaal van de bruiden van Dracula, verteld door één van die bruiden, zou op zich al iets helemaal in het wielhuis van de gemiddelde jonge reviewer daar geweest zijn. Voeg daar dan aan toe dat de bruiden ook op elkaar verliefd zijn, én dat er ook een jongen tussen zit, en we hebben een soort smorgasbord van al waar de gemiddelde Goodreadsreviewer lijkt op te kicken: polyamorie, letterlijk zowel de L als de G als de B als de Q van lgtbq (geen T in dit boek, wellicht een minpuntje voor sommigen).
Ik vond het een degelijk boek zonder veel meer. De vertelster, Constanta, wordt na een raid op haar middeleeuws boerenhol ergens in Roemenië waar ze voor dood achtergelaten werd, een vampier gemaakt door Dracula. Ze spendeert een paar eeuwen met hem als zijn vrouw. Dan haalt hij er een tweede vrouw bij, aristocratisch, in communicatie met de halve wereld. Ze spenderen een paar eeuwen samen als drietal. Dan haalt hij er in de nadagen van de Russische Revolutie een arme acteur uit Sint-Petersburg bij.
Hoe meer tijd er voorbij gaat, hoe meer het knaagt bij Constanta: blijkt dat zij uiteraard niet de eerste was, dat Dracula al ontelbaar veel eeuwen voor haar leefde en dus ook stapels andere bruiden versleten heeft.
Het is al van in het begin duidelijk hoe het zal aflopen, dus enorm veel spanningsboog zit er niet meteen in:
I never dreamed it would end like this, my lord: your blood splashing hot flecks onto my nightgown and pouring in rivulets onto our bedchamber floor. But creatures like us live a long time. There is no horror left in this world that can surprise me. Eventually, even your death becomes its own sort of inevitability.
Maar het had wel iets. Ik zou eigenlijk wel willen weten hoe het verder gaat met Constance, of ze andere vampieren behalve haar twee collega’s tegenkomt, en hoe ze nu en in de toekomst zou leven.
Ik denk niet dat er een vervolg zal komen, maar ’t zou wel wijs zijn. Want in dit boek was het allemaal iets te vanzelfsprekend: Dracula zorgde voor alles, en de drie “bruiden” zweefden zowat door het leven, terend op zijn weliswaar slinkend fortuin.
