Ik wist in de verste verte niet waar mij aan te verwachten: ik had mij op Librarything ingeschreven om gratis boeken te krijgen in ruil voor een review — zonder veel te verwachten, ik heb dat al meer dan veel gedaan in het verleden, en nooit iets van gehoord.
Maar kijk: deze keer dus wel. Twee boeken, zowaar: dit, en nog een ander dat ik nog moet lezen.
Confessions of a Marrano Rocketeer, het had alle kanten kunnen uitgaan. De blurb zegt iets:
As a young man growing up in early twentieth- century Germany, Arthur Waldmann is introduced to the mysteries of the Jewish Kabbalah by his eccentric grandmother, and dreams of traveling to a Heavenly Academy of ancient sages in a distant galaxy.
When he discovers that he cannot achieve this goal by spiritual means, he decides he will reach for the stars through the emerging technology of rocket propulsion. Waldmann comes to believe that he is the chosen one to lead mankind’s conquest of space, but soon discovers he must confront brilliant rivals with equal claim to the title, one of whom is the scion of a renown aristocratic family.
…maar ook dat kon in veel verschillende richtingen gaan, van alternatieve geschiedenis tot science fiction of fantasy. Het bleek niets van dat alles te zijn.
Wat het wel is, is het verhaal van Arthur Waldmann, een Duitser met één (niet-gelovige, al lang geleden overleden) joodse grootvader die katholiek geworden is in het begin van de negentiende eeuw. Het Marrano-gedeelte slaat erop dat Waldmann’s grootmoeder, van een familie al eeuwen lang van haar noch van pluimen joods is maar wel afstamt van Spaanse geconverteerde joden, het in haar hoofd heeft gestoken dat ze écht joods is. En inderdaad mystieke dingen doet, van kabbalah en Zohar en allerlei.
De jonge Arthur zuigt het allemaal op en is behalve een uitstekende student wetenschappen ook beslagen in Hebreeuws en Ladino, en droomt er inderdaad van om in het heelal te geraken.
Daar pikt het verhaal op met de echte geschiedenis, en krijgen we een tijdsbeeld van Weimar-Duitsland, waar de eerste experimenten met raketten gedaan worden door enthousiaste amateurs. Waldmann is fictief, maar het verhaal beweegt zich voor de rest wel rond mensen die echt hebben bestaan, en echt hebben gedaan wat er in het boek staat: rakettenclubs oprichten, en gaandeweg de professionalisering en ingelijfd worden in het leger en dus de facto ook het naziregime.
We volgen de rakettenclub met onder meer Waldmann maar vooral Freiherr Werhner von Braun van defelen met minofmeer vuurwerk tot en met de laatste modellen V2 op het einde van de Tweede Wereldoorlog. Ik zat een deel van het boek te wachten op het moment dat het ergens zou afwijken van wat er echt gebeurde (Duitsland wint de oorlog, Duitsers op de maan, dat soort dingen), maar het kwam er niet van.
Het is een boeiend boek, alsof-geschreven door een man op het einde van zijn leven, die tot vér in de oorlog de indruk geeft niet echt te beseffen wat de oorlog eigenlijk is. Die zichzelf lang kan voorliegen dat de slaven in het Mittelwerk gewoon arbeiders zijn — tot hij er van zeer dichtbij mee geconfronteerd wordt.
We volgen hem ook na de oorlog, tot eind de jaren 1970, maar zoals vaak het geval is, is het zijn jeugd die hem het meest is bijgebleven: vraag aan een oudere mens waar hij was toen hij 15, 18, 21 was en het is meestal bijzonder helder, maar vraag wat er gebeurde toen hij 43 was, en het wordt wellicht hard zoeken.
Het is confronterend te zien hoe erg tunnelvisie kan toeslaan. De eerste V-2-raketten (toen nog A-4) hadden de neiging meer verkeerd dan goed te vliegen, en meer in de lucht te ontploffen dan ergens anders. Waldmann en von Braun willen dat observeren, en vatten post in een synagoge van waaruit ze één voor één een stuk of vier raketten afwachten die récht op die synagoge gericht waren. De redenering was: als we staan waar ze zouden moeten landen, is dat wellicht de plaats waar ze zeker niet zullen landen, maar wel een goede plaats om te kijken. De eerste raket missen ze helemaal, de tweede zien ze ergens in de verte neerkomen en ontploffen maar ze weten niet waar, de derde en vierde zien ze in de lucht ontploffen.
Zo besluit het hoofdstuk:
When we arrived back [..], we learned the resolution of the day’s one outstanding mystery. It turned out the missile that seemed to have vanished had gone rogue and scored a direct hit on an SS R&R facility, killing several officers who were there in the courtyard for mid-day calisthenics and axe practice. So the Technical Director’s joke about destroying Gestapo headquarters was not so far off the mark, though since it was merely an SS recreational facility, its destruction had no immediate effect on our testing program. The next day the Technical Director and I were out there again observing rockets, but when news of the accident reached Speer later in the week, he ordered our immediate withdrawal from the site and, as we learned subsequently, gave General D. a thorough dressing down for putting two of his top people in harm’s way. We were replaced by several highly competent but non-essential personnel who over the next two months were able to collect for us a wealth of useful data, while suffering only a handful of fatalities.
Tja. 🙂
Aangeraden boek, trouwens. Boeiend.
